1
00:00:09,920 --> 00:00:13,400
Dit zijn Joes en Babet.
Allebei werken ze voor Pameijer Plus.

2
00:00:13,480 --> 00:00:17,560
Babet is rouwbegeleider en Joes werkt er 
als ervaringsdeskundige.. 

3
00:00:17,560 --> 00:00:21,640
..onder andere als co trainer bij de 
training vriendschap en relaties.

4
00:00:21,640 --> 00:00:25,120
Hun kennis delen ze regelmatig met anderen,
zoals met studenten..

5
00:00:25,120 --> 00:00:27,120
..op het Zadkine 
tijdens een gastles.

6
00:00:27,120 --> 00:00:29,400
Joes heeft veel 
ervaring met rouw.

7
00:00:29,400 --> 00:00:32,160
Haar beide ouders zijn overleden.
Haar moeder kwam om het leven..

8
00:00:32,160 --> 00:00:35,080
..bij een verkeersongeluk 
in 2006.

9
00:00:35,080 --> 00:00:36,520
Dus dat was 
wel een  hele schok.

10
00:00:36,520 --> 00:00:39,800
Eerste hulp kreeg ik van mijn familie
en dat we erachter kwamen ..

11
00:00:39,800 --> 00:00:42,200
..dat ik en mijn broer toch wel
meer hulp nodig hadden..

12
00:00:42,200 --> 00:00:43,400
..dan hun konden bieden.

13
00:00:43,600 --> 00:00:48,640
En dat we toen zijn gaan zoeken van
welke organisatie kan ons ondersteunen..

14
00:00:48,640 --> 00:00:51,240
..en toen zijn we bij Pameijer 
terecht gekomen.

15
00:00:51,240 --> 00:00:56,600
En toen heb ik een begeleider gekregen,
en toen heb ik met die begeleider steeds stapjes..

16
00:00:56,600 --> 00:00:59,720
..gezet om zelf te leren boodschappen doen,
te koken.

17
00:00:59,720 --> 00:01:02,280
Was best wel heftige periode,
want ik was heel erg van..

18
00:01:02,280 --> 00:01:05,800
doorgaan, doorgaan,
en niet willen voelen enzo.

19
00:01:05,840 --> 00:01:10,960
In 2014 krijgt Joes opnieuw te maken met rouw 
en verlies als haar vader overlijdt.

20
00:01:11,120 --> 00:01:13,720
Dus dat was ook weer even een schok
hoe ik daarmee om moest gaan.

21
00:01:13,720 --> 00:01:15,400
Wat had je toen nodig?

22
00:01:15,400 --> 00:01:18,840
Dat ze er voor me waren 
en dat ik  mijn verhaal kwijt kon..

23
00:01:18,840 --> 00:01:25,720
..en hulp bij dingen. Want ik ben de oudste van 
mij en mijn broer dus bij mij kwamen alle dingen..

24
00:01:25,720 --> 00:01:28,520
..die geregeld moesten worden
en dat lukte niet alleen.

25
00:01:28,520 --> 00:01:30,680
Dus dat was wel belangrijk
dat ik daar hulp bij kreeg.

26
00:01:31,040 --> 00:01:35,720
Om het verlies een plek te kunnne geven,
heeft ze een rouwtraject gevolgd bij Pameijer.

27
00:01:35,760 --> 00:01:38,840
Daar heb ik ook een boek van gemaakt, een map,
die heet ‘ik mis je zo’..

28
00:01:38,840 --> 00:01:43,440
..dat is een soort naslagwerk wat je maakt met
herinneringen over je dierbaren..

29
00:01:43,440 --> 00:01:45,480
..en die kan je dan 
altijd erbij pakken.

30
00:01:45,480 --> 00:01:48,760
Wat mooi.
Want wat doe je dan in zo’n rouwtraject?

31
00:01:48,840 --> 00:01:53,920
Praten over wat er is gebeurd en we hebben
ook troostkaartjes..

32
00:01:53,920 --> 00:01:58,680
..dan kan je eentje uitkiezen
die wat voor jou doet.

33
00:01:58,720 --> 00:02:02,880
Ik had dieren, dat is een rode lijn 
in mijn leven, honden vooral.

34
00:02:02,880 --> 00:02:06,680
En daar heb ik dan een stukje bijgeschreven
hoe dat dan in mijn leven verweven is..

35
00:02:06,680 --> 00:02:08,040
..en met mijn ouders enzo.

36
00:02:08,040 --> 00:02:12,680
Dat mijn ouders en wij, ik en mijn broer,
altijd heel blij waren met dieren enzo.

37
00:02:12,880 --> 00:02:16,840
En ja, als ik me dan rot voel en ik kijk 
ernaar terug..

38
00:02:16,840 --> 00:02:22,920
..dan voel ik me wat blijer en denk ik met plezier
aan de tijden van vroeger terug. 

39
00:02:22,920 --> 00:02:27,880
Wat wij ook willen bereiken bij de rouwbegeleiding,
is op het moment als je terugdenkt aan..

40
00:02:27,880 --> 00:02:33,320
..een verlieservaring die je hebt gehad,
waarin je iemand of iets bent verloren,  dat je ..

41
00:02:33,320 --> 00:02:37,600
..niet meer overvallen wordt door het verdriet, 
want daarom heb je rouwbegeleiding, omdat je..

42
00:02:37,600 --> 00:02:42,600
..dus ergens heel veel last van hebt, maar dat je 
na de rouwbegeleiding terug kan kijken en..

43
00:02:42,600 --> 00:02:47,240
..als je dan bijvoorbeeld, waar Joes het over heeft, 
als ze terugdenkt aan haar ouders..

44
00:02:47,240 --> 00:02:49,520
..dat ze terugdenkt aan 
de mooie momenten.

45
00:02:50,200 --> 00:02:54,880
En niet alleen aan het trauma misschien, 
of het verdriet vanuit het verlies.

46
00:02:54,960 --> 00:02:56,760
En, wat vraagt dat 
van begeleiding?

47
00:02:56,760 --> 00:02:59,160
Ja, dat verschilt natuurlijk 
wat iemand nodig heeft. 

48
00:02:59,160 --> 00:03:03,440
Maar waar extra aandacht voor zou kunnen zijn,
is zeker dat  onderdeel ..

49
00:03:03,440 --> 00:03:07,840
..waarin je het op een andere manier doet
dan alleen praten.

50
00:03:09,240 --> 00:03:16,440
Want vaak met woorden kan er
miscommunicatie zijn en juist door het te tekenen..

51
00:03:16,440 --> 00:03:24,960
..iets tastbaars te maken, om te spelen met emoties,
om muziek te maken..

52
00:03:24,960 --> 00:03:34,320
..dus echt het non-verbale. Ik denk dat dat
een extra kracht is die je in kunt zetten..

53
00:03:34,320 --> 00:03:38,560
..op het moment dat iemand met een verstandelijke 
beperking een rouwervaring ervaart.

54
00:03:38,880 --> 00:03:41,920
Bijzondere dagen, zoals de sterf- 
en verjaardag van haar ouders..

55
00:03:41,920 --> 00:03:44,280
..blijven voor Joes en haar broer moelijk.

56
00:03:44,280 --> 00:03:46,520
Ook dat hoort erbij,
vertelt Babet.

57
00:03:46,720 --> 00:03:50,840
Het is niet zo dat na de laatste fase,
dan ben je klaar.

58
00:03:50,840 --> 00:03:56,200
Want wat Joes ook zegt, op het moment dat een sterfdatum 
eraan komt, of er gebeurt iets anders,..

59
00:03:56,200 --> 00:03:59,640
..of je hond overlijdt, dan wordt je op 
een andere manier getriggerd..

60
00:03:59,640 --> 00:04:02,800
..en ook dat rouwproces wordt 
weer naar boven gehaald.

61
00:04:02,800 --> 00:04:05,600
Dat is een levenslang proces.

62
00:04:05,600 --> 00:04:11,440
En die realisatie dat het dus niet ophoudt,
wel minder wordt, maar niet ophoudt..

63
00:04:11,440 --> 00:04:14,560
..dat willen we ook wel 
graag meegeven met die les.

64
00:04:14,800 --> 00:04:19,000
Joes deelt graag haar inzichten,
zodat begeleiders van de toekomst weten..

65
00:04:19,000 --> 00:04:23,320
..wat er nodig is om iemand met een 
verstandelijke beperking goed te ondersteunen.

66
00:04:23,560 --> 00:04:25,880
Het komt toch
anders binnen, het werkt anders..

67
00:04:25,880 --> 00:04:31,720
..soms gaat het ook wat langzamer.
Het duurt even voordat dingen echt binnenkomen.

68
00:04:31,720 --> 00:04:36,760
Nou, in ieder geval geduld hebben met 
die mensen en ze rustig laten praten.

69
00:04:36,840 --> 00:04:40,120
Om je vantevoren in te lezenwat diegene
heeft meegemaakt..

70
00:04:40,120 --> 00:04:45,280
..want bij mij kwam het nogal hard aan
toen ik een keer een invalbegeleider kreeg..

71
00:04:45,280 --> 00:04:48,200
..en die ging toen vragen
‘waar woont je moeder?’

72
00:04:49,680 --> 00:04:52,000
Terwijl ze dood was.
Dat was voor mij wel moeiljk.

73
00:04:52,000 --> 00:04:54,200
Inmiddels werkt Joes 
al 8 jaar bij Pameijer.

74
00:04:54,320 --> 00:04:57,800
Ze woont zelfstandig en redt zich
goed met hulp van haar begeleiders.

75
00:04:57,880 --> 00:04:59,600
Ze is trots op 
haar ontwikkeling.

76
00:04:59,920 --> 00:05:03,200
Ja, ik ben toch wel een
 stuk verder gekomen.

77
00:05:03,240 --> 00:05:06,880
Ja, je geeft nu zelfs les
aan andere mensen.

78
00:05:06,880 --> 00:05:08,600
Ja.