1 00:00:05,240 --> 00:00:10,640 Welkom bij dit webinar over circulair bouwen in de GWW en bouwsector. 2 00:00:10,760 --> 00:00:16,120 Dat dat hard nodig is als het gaat om het terugdringen van CO2-gebruik... 3 00:00:16,240 --> 00:00:18,080 bewijzen de volgende cijfers. 4 00:00:18,200 --> 00:00:22,280 De bouw heeft een enorme impact. 50% van het grondstoffengebruik... 5 00:00:22,400 --> 00:00:28,480 40% van het totale energiegebruik, 30% van het totale watergebruik. 6 00:00:28,600 --> 00:00:34,720 En een heel groot deel van al het afval in Nederland is bouw- en sloopafval. 7 00:00:34,840 --> 00:00:38,840 De sector is verantwoordelijk voor zo'n 35% van de CO2-uitstoot. 8 00:00:38,960 --> 00:00:44,120 Kortom, beste mensen, beste aankopers, er is werk aan de winkel. 9 00:00:44,240 --> 00:00:48,800 PIANOo organiseert leernetwerken rondom circulair aankopen... 10 00:00:48,920 --> 00:00:51,480 en ook webinars om dat te stimuleren. 11 00:00:51,600 --> 00:00:54,440 Je kunt deelnemen aan een van die leernetwerken. 12 00:00:54,560 --> 00:00:58,840 En die worden betaald uit het klimaatgeld van het regeerakkoord... 13 00:00:58,960 --> 00:01:02,040 om op zo'n manier de economie een zet te geven. 14 00:01:02,160 --> 00:01:06,320 En als overheden moeten we zelf starten met dit soort dingen. 15 00:01:06,440 --> 00:01:11,440 Als je ermee bezig bent en support nodig hebt en erover wilt praten... 16 00:01:11,560 --> 00:01:15,760 je casussen vergelijken, dan is dat leernetwerk echt wat voor jou. 17 00:01:15,880 --> 00:01:18,080 Vorig jaar waren er ook leernetwerken... 18 00:01:18,200 --> 00:01:24,000 en in dit webinar pakken we op wat er vorig jaar behandeld is. 19 00:01:24,120 --> 00:01:27,680 Zo kun je soepel instromen bij het leernetwerk van dit jaar... 20 00:01:27,800 --> 00:01:31,440 dat overigens al op 4 april begint. 21 00:01:31,560 --> 00:01:34,400 Na dit webinar heb je een beetje zicht op de eerste stappen. 22 00:01:34,520 --> 00:01:37,520 Je kunt bronnen vinden om vast te gaan studeren... 23 00:01:37,640 --> 00:01:41,400 en hopelijk heb je er zin en vertrouwen in gekregen. 24 00:01:41,520 --> 00:01:43,560 Ik ben webinarhost Judith de Bruijn... 25 00:01:43,680 --> 00:01:47,600 en in de studio zijn Geerke Versteeg en Claartje Vorstman. 26 00:01:47,720 --> 00:01:50,560 Claartje van RWS, Geerke van Phi Consult. 27 00:01:50,680 --> 00:01:53,480 Wat is jouw expertise, Geerke? 28 00:01:53,600 --> 00:01:56,840 Wij helpen organisaties versnellen naar een circulaire bedrijfsvoering... 29 00:01:56,960 --> 00:02:00,360 sluiten vaak aan bij projectteams als adviseur... 30 00:02:00,480 --> 00:02:03,080 of helpen ze met het vormgeven van de circulaire ambities. 31 00:02:03,200 --> 00:02:08,520 En wat is jouw eigen expertisegebied? -Ik kom vanuit de facilitaire hoek. 32 00:02:08,640 --> 00:02:11,080 En ik heb een master vastgoed gedaan. 33 00:02:11,200 --> 00:02:15,760 Ik ben dol op gebouwen. Vooral de gebruikscomponent daarin. 34 00:02:15,880 --> 00:02:19,480 Leuk. Claartje, jij bent adviseur circulaire economie. 35 00:02:19,600 --> 00:02:24,360 Voordat ik je voorstel, stel ik eerst een pollvraag aan de kijkers. 36 00:02:24,480 --> 00:02:28,440 We hebben er een aantal in dit webinar. Ik noemde net cijfers... 37 00:02:28,560 --> 00:02:31,840 maar ik ben benieuwd wat jullie denken hoe het hiermee zit: 38 00:02:31,960 --> 00:02:36,480 Hoeveel procent van het bouw- en sloopafval wordt al hergebruikt? 39 00:02:36,600 --> 00:02:42,800 Je kunt kiezen uit 25, 55, 80 of 95 procent. 40 00:02:44,480 --> 00:02:49,600 En terwijl we wachten op de uitslag stel ik jullie aan Claartje voor. 41 00:02:49,720 --> 00:02:53,680 Claartje werkt als adviseur circulaire economie bij Rijkswaterstaat. 42 00:02:53,800 --> 00:02:58,640 Waarom is Rijkswaterstaat bij dit leernetwerk aangesloten? 43 00:02:58,760 --> 00:03:03,320 Als eerste zien wij en PIANOo dat circulair inkopen... 44 00:03:03,440 --> 00:03:07,000 een belangrijke versnelling kan geven aan de circulaire economie. 45 00:03:07,120 --> 00:03:10,640 Als opdrachtgevers erom vragen, is dat een duidelijk signaal naar de markt. 46 00:03:10,760 --> 00:03:15,040 En we willen met zo'n leernetwerk die aanjaagrol verder vormgeven. 47 00:03:15,160 --> 00:03:19,880 En waarom Rijkswaterstaat: allereerst doen we zelf het nodige... 48 00:03:20,000 --> 00:03:24,960 aan circulair inkopen en aanbesteden op onze eigen kunstwerken. 49 00:03:25,080 --> 00:03:29,440 Onze primaire taak. En we hebben een groot team dat veel weet... 50 00:03:29,560 --> 00:03:32,400 van maatschappelijk verantwoord inkopen, circulair inkopen. 51 00:03:32,520 --> 00:03:35,120 Ook op textiel, kantoormeubilair, enzovoort. 52 00:03:35,240 --> 00:03:39,520 Vanuit die rol is het logisch om de handen ineen te slaan met PIANOo... 53 00:03:39,640 --> 00:03:42,640 en samen die leernetwerken vorm te geven. 54 00:03:42,760 --> 00:03:46,160 En bij zo'n leernetwerk zijn inhoudelijke mensen betrokken... 55 00:03:46,280 --> 00:03:49,160 en mensen die een leernetwerk begeleiden. 56 00:03:49,280 --> 00:03:53,960 We hebben het afgelopen jaar samen veel hierin opgetrokken. 57 00:03:54,080 --> 00:03:59,760 Leuk. Wat was eigenlijk het juiste antwoord op die pollvraag, Claartje? 58 00:03:59,880 --> 00:04:04,680 Maar liefst meer dan 95% wordt gerecycled. 59 00:04:04,800 --> 00:04:08,000 Dat is heel veel. Als ik even de uitslag... 60 00:04:08,120 --> 00:04:13,120 Het merendeel van onze kijkers gokte 50%. 61 00:04:13,240 --> 00:04:18,840 En die 95% waren er maar 21. Dus dat doen we dan weer heel goed. 62 00:04:18,960 --> 00:04:24,440 Daar kun je trots op zijn. Daarmee zitten we goed in internationale vergelijkingen. 63 00:04:24,560 --> 00:04:30,960 Maar tegelijk moet je beseffen dat er twee dingen mee aan de hand zijn. 64 00:04:31,080 --> 00:04:35,360 Een groot deel van wat er in de woning- en utiliteitsbouw gesloopt wordt... 65 00:04:35,480 --> 00:04:38,840 gaat naar de GWW en komt bijvoorbeeld onder de wegen terecht. 66 00:04:38,960 --> 00:04:44,840 En vaak is het laagwaardig hergebruik. En de uitdaging is om te zorgen... 67 00:04:44,960 --> 00:04:49,800 dat we de cyclus meer in de woning- en utiliteitsbouw zelf sluiten... 68 00:04:49,920 --> 00:04:53,360 en dat we hergebruik steeds hoogwaardiger tillen. 69 00:04:53,480 --> 00:04:57,360 Dus hoewel we al goed scoren, is er werk aan de winkel. 70 00:04:57,480 --> 00:05:02,040 Geen puin storten, maar gewoon echt hergebruiken? 71 00:05:02,160 --> 00:05:07,760 Dat is het verschil tussen recyclen en circulair. Daar gaan we dus op in. 72 00:05:07,880 --> 00:05:12,600 Ik nodig jullie ook uit om vragen te stellen via de chatfunctie in 't scherm. 73 00:05:12,720 --> 00:05:19,960 Die vragen krijg ik in m'n iPadje en dan kan ik ze stellen aan de studiogasten. 74 00:05:20,080 --> 00:05:23,720 Dus gewoon een vraag stellen, dat is hartstikke leuk. 75 00:05:23,840 --> 00:05:28,600 Het webinar kun je ook terugkijken of delen met je collega's. 76 00:05:28,720 --> 00:05:33,400 Via de website van PIANOo is dat beschikbaar. 77 00:05:33,520 --> 00:05:36,320 Drie blokken hebben we in dit webinar. 78 00:05:36,440 --> 00:05:38,920 We gaan kijken naar de te nemen stappen... 79 00:05:39,040 --> 00:05:42,920 en met name het ambitieniveau dat je voor je project moet vaststellen. 80 00:05:43,040 --> 00:05:47,120 Onderwerp 2 is de uitvraag. Hoe vraag je circulariteit uit? 81 00:05:47,240 --> 00:05:52,080 En als derde gaan we in op de meetbaarheid van circulariteit. 82 00:05:52,200 --> 00:05:59,320 We gaan beginnen met dat eerste blok. Ook dat begint met een pollvraag. 83 00:05:59,440 --> 00:06:02,520 Ik ga 'm even voorzetten voor jullie. 84 00:06:02,640 --> 00:06:07,280 We zijn benieuwd waar jullie al staan met circulair inkopen. 85 00:06:07,400 --> 00:06:10,040 Zeg je: Het staat nog niet op de agenda. 86 00:06:10,160 --> 00:06:13,240 We doen het nog niet, maar we zijn wel geïnteresseerd. 87 00:06:13,360 --> 00:06:17,080 We passen het ad hoc toe. Of: We zijn er al structureel mee bezig. 88 00:06:17,200 --> 00:06:21,880 Laat ons weten waar jullie staan met je organisatie. 89 00:06:22,000 --> 00:06:25,320 In dit blok hoor je wat circulariteit in de bouw inhoudt... 90 00:06:25,440 --> 00:06:29,720 en welke stappen je kunt nemen in relatie tot de inkoop. 91 00:06:29,840 --> 00:06:34,640 We kijken zo ook naar een voorbeeld. En ik ben benieuwd of we al... 92 00:06:34,760 --> 00:06:39,160 Misschien leuk om al te vertellen, dit is het interieur van The Green House. 93 00:06:39,280 --> 00:06:44,480 Het komt straks als voorbeeld langs. Dat is een circulair horecagebouw. 94 00:06:44,600 --> 00:06:48,840 Straks meer, maar zo ziet het eruit. -Je ziet het er niet aan af. 95 00:06:48,960 --> 00:06:54,160 Vlak naast Utrecht Centraal. Je kunt er makkelijk binnenrollen. 96 00:06:54,280 --> 00:06:57,880 We vertellen er straks meer over. -Leuk. Een cliffhanger. 97 00:06:58,000 --> 00:07:04,280 Het zal jullie goed doen: 'het staat nog niet echt op de agenda' 0%. 98 00:07:04,400 --> 00:07:07,600 'We doen er nog niks aan, we zijn wel geïnteresseerd' 8%. 99 00:07:07,720 --> 00:07:13,720 Maar de meerderheid zegt: we passen het ad hoc toe, met name in pilots. 100 00:07:13,840 --> 00:07:19,480 En voor toch ook 17% is het een structureel deel van het inkoopproces. 101 00:07:19,600 --> 00:07:24,160 Wat een fantastisch nieuws. -En ook leuk voor het leernetwerk. 102 00:07:24,280 --> 00:07:28,600 Dat betekent dat mensen van gelijk niveau qua ervaring... 103 00:07:28,720 --> 00:07:31,840 En dus casuïstisch voorbeelden hebben om in te brengen... 104 00:07:31,960 --> 00:07:36,000 en elkaar te helpen of op scherp te krijgen. Heel leuk. 105 00:07:36,120 --> 00:07:39,240 Bedankt voor jullie onderwerpen en antwoorden. 106 00:07:39,360 --> 00:07:43,760 Vul de chat in, dan kunnen wij die vragen stellen. 107 00:07:43,880 --> 00:07:46,840 We gaan kijken naar de stappen... 108 00:07:46,960 --> 00:07:52,160 aan de hand van verkeersleidingspost Barendrecht. Geerke, neem ons mee. 109 00:07:52,280 --> 00:07:56,560 Circulair bouwen gaat niet alleen over het ontwikkelen van gebouwen... 110 00:07:56,680 --> 00:08:01,600 en het herontwikkelen van bestaande bouw of wegen, want het is ook GWW. 111 00:08:01,720 --> 00:08:05,640 Het gaat juist ook over de gebruiksperiode en het hergebruik. 112 00:08:05,760 --> 00:08:08,520 Je denkt al aan het begin van het proces na... 113 00:08:08,640 --> 00:08:14,000 over het einde van de gebruiksperiode of levensduur van gebouwen of wegen. 114 00:08:14,120 --> 00:08:16,600 Daar hebben we een aantal stappen voor. 115 00:08:16,720 --> 00:08:22,880 Met de verkeersleidingpost, je ziet hier waar hij moet komen, hij is er nog niet... 116 00:08:23,000 --> 00:08:26,200 probeer ik uit te leggen: welke stappen horen daarbij? 117 00:08:26,320 --> 00:08:29,840 Stap 1 is het definitiekader vaststellen. 118 00:08:29,960 --> 00:08:36,800 Je kunt toch de definitie pakken uit de transitieagenda of die van BREEAM? 119 00:08:36,920 --> 00:08:42,040 Maar het gaat om jouw definitie. Daarbinnen kun je nog alle kanten op. 120 00:08:42,160 --> 00:08:45,840 Wat wordt de focus voor jouw circulaire bouw? 121 00:08:45,960 --> 00:08:51,360 Hergebruik of de herbruikbaarheid aan de einde van de gebruiksperiode... 122 00:08:51,480 --> 00:08:53,680 of zit je meer op CO2 besparen? 123 00:08:53,800 --> 00:08:58,840 Dat is de backbone voor je keuzes en afwegingen tijdens je project. 124 00:08:58,960 --> 00:09:02,080 Is kiezen belangrijk? Je kunt het ook allemáál willen. 125 00:09:02,200 --> 00:09:05,080 Dan wordt het heel diffuus ook voor je samenwerkingspartner. 126 00:09:05,200 --> 00:09:07,160 Dan heb je geen focus in je project. 127 00:09:07,280 --> 00:09:12,080 Als je van alles een beetje doet, dan heb je de kans dat je net niks krijgt. 128 00:09:12,200 --> 00:09:13,840 Hoe was dat voor ProRail? 129 00:09:13,960 --> 00:09:17,920 Voor ProRail is ingezet op de secundaire materialen. 130 00:09:18,040 --> 00:09:20,720 Zo min mogelijk nieuwe materialen gebruiken. 131 00:09:20,840 --> 00:09:25,760 Dat heeft z'n weerslag op je keuzes in het ontwerp. 132 00:09:25,880 --> 00:09:29,400 Stap 2 is: waarom wil je circulair bouwen? 133 00:09:29,520 --> 00:09:33,800 Vaak wordt Simon Sinek aangehaald, de Golden Circle. Die is belangrijk. 134 00:09:33,920 --> 00:09:39,240 De strategische pijlers van ProRail zijn: verbindt, verbetert, verduurzaamt. 135 00:09:39,360 --> 00:09:43,960 Daar kan hij heel mooi onder hangen. Dat is een icoonproject... 136 00:09:44,080 --> 00:09:46,760 om invulling te geven aan die strategische pijlers. 137 00:09:46,880 --> 00:09:49,840 Ook vanuit hun maatschappelijke rol. Daar is hij heel duidelijk. 138 00:09:49,960 --> 00:09:52,960 En het zoeken naar dat haakje binnen die organisatiestrategie... 139 00:09:53,080 --> 00:09:57,040 Die zorgt dat je ook voor stap 3 draagvlak creëert en ambassadeurs. 140 00:09:57,160 --> 00:10:02,520 Die heb je nodig voor dit thema, want anders landt dit onderwerp niet. 141 00:10:02,640 --> 00:10:07,040 Juist ook voor de gebruiksperiode, de beheer-en-onderhoudsfase... 142 00:10:07,160 --> 00:10:09,280 en aan het einde van de gebruiksperiode. 143 00:10:09,400 --> 00:10:12,800 Er gaat veel tijd overheen met bouw en GWW. Dan heb je dat nodig. 144 00:10:12,920 --> 00:10:17,160 En het heeft een dubbel doel. Je wilt die nieuwe verkeersleidingspost... 145 00:10:17,280 --> 00:10:21,800 en je wilt binnen je organisatie laten zien hoe circulaire projecten werken... 146 00:10:21,920 --> 00:10:26,960 en een voorbeeldproject hebben. Ook daar heb je dat brede draagvlak... 147 00:10:27,080 --> 00:10:31,120 Je wilt mensen inspireren om ook met het thema aan de gang te gaan. 148 00:10:31,240 --> 00:10:35,400 Stap 4 is dan kansrijke projecten kiezen. 149 00:10:35,520 --> 00:10:38,960 ProRail is gestart met kantoorinrichting. Dat was succesvol. 150 00:10:39,080 --> 00:10:42,280 Toen hebben we gezegd: Dat gaan we opschalen naar een gebouw. 151 00:10:42,400 --> 00:10:47,080 Daar zie je: begin klein. Vaak wordt het secundaire proces gekozen... 152 00:10:47,200 --> 00:10:53,000 en daarna gaan ze dat opschalen naar bouw, GWW, een primair proces. 153 00:10:53,120 --> 00:10:57,960 Dan formuleer je je projectambities. Dan denk je: dat doe ik normaal ook. 154 00:10:58,080 --> 00:11:01,600 Maar daar ga je in je uitvraag op beoordelen. 155 00:11:01,720 --> 00:11:06,720 Hoe vind ik een partner die aansluit bij die projectambities? 156 00:11:06,840 --> 00:11:11,320 We komen straks terug op aan welke knoppen je kunt draaien. 157 00:11:11,440 --> 00:11:15,200 Nou, de markt. Je kunt niet circulair zijn in je eentje. 158 00:11:15,320 --> 00:11:20,160 Je moet kijken wat die markt kan en welke partners daar acteren. 159 00:11:20,280 --> 00:11:23,160 En welke ketenpartners hebben we nodig? 160 00:11:23,280 --> 00:11:28,800 Circulair zijn kun je nooit in je eentje. Je hebt alle partijen nodig. Dat verwerk je. 161 00:11:28,920 --> 00:11:33,440 Alle partijen, is dat puur een bouwbedrijf? 162 00:11:33,560 --> 00:11:40,560 Architect, sloper, de ontwikkelaar, de toeleverancier, de onderhoudspartijen. 163 00:11:40,680 --> 00:11:45,640 Gebruikers? -Gebruikers ook, ja. 164 00:11:45,760 --> 00:11:48,840 Al die informatie neem je mee in het formuleren van je vraag. 165 00:11:48,960 --> 00:11:52,520 En vaak ga je tijdens het formuleren van de vraag nog terug naar die markt... 166 00:11:52,640 --> 00:11:57,480 zodat je dat kunt aanscherpen en een passende vraag stelt aan de markt. 167 00:11:57,600 --> 00:12:01,120 En die is anders dan bij traditioneel inkopen. 168 00:12:01,240 --> 00:12:07,280 Die is functioneler, zodat de markt innovatieve oplossingen kan bieden... 169 00:12:07,400 --> 00:12:10,720 aansluitend bij jouw projectambities. 170 00:12:10,840 --> 00:12:16,000 In stap 8 kies je de passende procedure, meetmethode en beoordelingswijze. 171 00:12:16,120 --> 00:12:23,240 Daar gaan we nu snel doorheen, maar we komen terug op het meten in blok 3. 172 00:12:23,360 --> 00:12:28,320 En 't borgen is belangrijk. Want beheer en onderhoud en de gebruiksperiode... 173 00:12:28,440 --> 00:12:32,560 zijn veel langer dan de ontwikkeling van een gebouw of weg. 174 00:12:32,680 --> 00:12:37,880 En je moet borgen dat die materialen zo hoogwaardig mogelijk blijven. 175 00:12:38,000 --> 00:12:42,760 Dat de waarde bij beheer en onderhoud en het gebruik behouden blijft... 176 00:12:42,880 --> 00:12:45,560 voor aan het einde van de gebruiksperiode. 177 00:12:45,680 --> 00:12:50,280 Dus je hebt goed contractmanagement nodig en samenwerking. 178 00:12:50,400 --> 00:12:56,200 Die markt, goed weten wie wat kan en waar je terecht kunt, is belangrijk. 179 00:12:56,320 --> 00:13:00,480 Hoe komt dat in een leernetwerk aan de orde? 180 00:13:00,600 --> 00:13:04,640 De leernetwerken richten zich op overheidspartijen. 181 00:13:04,760 --> 00:13:06,600 Publieke en semipublieke organisaties. 182 00:13:06,720 --> 00:13:11,360 Daar willen we dat die kennis is om die uitvragen circulair in te richten. 183 00:13:11,480 --> 00:13:14,120 Maar die marktpartijen spelen een belangrijke rol... 184 00:13:14,240 --> 00:13:18,840 omdat die samenwerking verandert. Je moet met elkaar aansluiting vinden op: 185 00:13:18,960 --> 00:13:25,240 Wat kunnen we vragen? Hoe zetten we samen het optimale resultaat neer? 186 00:13:25,360 --> 00:13:30,600 Daarom wordt de vierde bijeenkomst van 't leernetwerk een marktontmoeting. 187 00:13:30,720 --> 00:13:36,680 Daar kun je bespreken: Wat is er nodig, hoe kunnen we dat samen doen... 188 00:13:36,800 --> 00:13:39,280 hoe richt je dat in? -Heel goed. 189 00:13:39,400 --> 00:13:44,000 Na elk blokje krijg je een overzichtje van wat je verder kunt lezen... 190 00:13:44,120 --> 00:13:46,400 om je erin te verdiepen en je voor te bereiden. 191 00:13:46,520 --> 00:13:51,440 Claartje heeft dat mooi op 'n rijtje gezet. -We hebben drie blokjes gemaakt. 192 00:13:51,560 --> 00:13:58,760 Die worden op de PIANOo-website ontsloten met links voor het terugvinden. 193 00:13:58,880 --> 00:14:04,920 Het eerste blokje gaat over het beleid, wat is het grotere plan in Nederland? 194 00:14:05,040 --> 00:14:08,840 En wat betekent circulair bouwen? Om je een gevoel te geven. 195 00:14:08,960 --> 00:14:12,720 Ik raad aan de bovenste rij midden, Uitvoeringsprogramma. 196 00:14:12,840 --> 00:14:16,880 Dat is een rijksbreed programma, door partijen samen gemaakt. 197 00:14:17,000 --> 00:14:22,600 Dat beschrijft kort het programma, met voorbeelden van wat er nu speelt. 198 00:14:22,720 --> 00:14:26,520 En de onderste rij zijn meer aspecten van circulair bouwen... 199 00:14:26,640 --> 00:14:29,520 waar je inspiratie kunt opdoen wat het inhoudt. 200 00:14:29,640 --> 00:14:35,240 Is het leernetwerk overigens alleen voor de inkopers bedoeld? 201 00:14:35,360 --> 00:14:40,960 Met het leernetwerk willen we concreet met casuïstiek aan de gang kunnen. 202 00:14:41,080 --> 00:14:46,000 Mensen die met de poten in de modder staan en bij inkoop betrokken zijn. 203 00:14:46,120 --> 00:14:50,640 Maar het vraagt wel veel van anderen uit een organisatie... 204 00:14:50,760 --> 00:14:56,360 dus die zijn ook welkom, zolang ze concreet bij zo'n traject betrokken zijn... 205 00:14:56,480 --> 00:14:58,480 en erover mee kunnen praten. 206 00:14:58,600 --> 00:15:04,440 Dus je mag collega's meenemen, voor zover die actief zijn in je team. 207 00:15:04,560 --> 00:15:12,520 Dat was blok 1. Dan gaan we over naar blok 2: de uitvraag van circulariteit. 208 00:15:12,640 --> 00:15:15,720 Aan het eind van dit blok weet je hoe je dat aanpakt. 209 00:15:15,840 --> 00:15:18,720 Eerst weer een vraag aan jullie via de poll: 210 00:15:18,840 --> 00:15:23,320 Wat zie je als grootste uitdaging van het circulair inkopen? 211 00:15:23,440 --> 00:15:28,320 Intern draagvlak creëren, het opstellen van criteria, of het meten... 212 00:15:28,440 --> 00:15:33,560 en beoordelen van de circulariteit? Wat lijkt jou de grootste uitdaging? 213 00:15:34,920 --> 00:15:38,800 Wij hebben moeten kiezen uit de onderwerpen... 214 00:15:38,920 --> 00:15:44,960 want bouw en GWW zijn gigantische sectoren. Er is veel over bekend. 215 00:15:45,080 --> 00:15:49,840 Claartje, hoe is die selectie gemaakt voor dit webinar? Waarom dit nu? 216 00:15:49,960 --> 00:15:54,280 Vorig jaar zijn we het leernetwerk gestart met een sessie behoeften ophalen. 217 00:15:54,400 --> 00:16:00,920 Daarvan is een bollenplaat gemaakt, die ook op de leeslijst staat. 218 00:16:01,040 --> 00:16:05,120 Op basis daarvan hebben we de belangrijkste onderwerpen bepaald. 219 00:16:05,240 --> 00:16:10,720 Die komen in dit webinar terug, want die hebben we in het leernetwerk behandeld. 220 00:16:10,840 --> 00:16:16,440 En dit jaar gaan we ook het leernetwerk inrichten op basis van behoeften... 221 00:16:16,560 --> 00:16:20,760 en is er met de deelnemers een intake om daar achter te komen. 222 00:16:20,880 --> 00:16:25,920 Helder. Ik kijk even naar de resultaten van onze uitslag. 223 00:16:26,040 --> 00:16:31,600 Opstellen van criteria vindt men het minst uitdagend: 10%. 224 00:16:31,720 --> 00:16:37,600 Draagvlak creëren 34%, maar dat meten en beoordelen 55%. 225 00:16:37,720 --> 00:16:42,080 Dat zagen we ook terug in het leernetwerk. 226 00:16:42,200 --> 00:16:47,560 Inkopers willen het ook graag meetbaar platslaan. 227 00:16:47,680 --> 00:16:53,360 Er is een variatie tussen harde meetbaarheid kwantitatief en kwalitatief. 228 00:16:53,480 --> 00:16:56,120 Daar moet je een mooie mix in vinden. 229 00:16:56,240 --> 00:17:00,800 Ze denken dat ze het hard moeten kunnen maken en heel objectief. 230 00:17:00,920 --> 00:17:03,400 Misschien hoeft dat niet altijd. 231 00:17:03,520 --> 00:17:07,440 Jullie moeten nog geduld hebben voor dat onderwerp, want dat is blok 3. 232 00:17:07,560 --> 00:17:12,040 Wij gaan eerst naar het opstellen van criteria. 233 00:17:12,160 --> 00:17:15,440 Hoort dat bij circulariteit uitvragen? -Ja, absoluut. 234 00:17:15,560 --> 00:17:21,760 Dat vindt men het minst uitdagend. Daag ze maar uit. 235 00:17:21,880 --> 00:17:27,800 Het is goed om te horen dat dat het minst uitdagend is. 236 00:17:27,920 --> 00:17:31,240 Maar er zijn een aantal knoppen waaraan je kunt draaien. 237 00:17:31,360 --> 00:17:34,760 Als inkoper weet je het verschil tussen een wens en een eis... 238 00:17:34,880 --> 00:17:39,720 maar bij bouw- en GWW-projecten wordt er veel vastgelegd in bestekken... 239 00:17:39,840 --> 00:17:44,920 in harde eisen, waardoor er minder ruimte overblijft voor circulariteit... 240 00:17:45,040 --> 00:17:51,000 en het samen ontwikkelen van optimale circulariteit in de randvoorwaarden. 241 00:17:52,520 --> 00:17:57,760 Bij circulaire aanbestedingen is er veel aandacht in die voorfase. 242 00:17:57,880 --> 00:18:00,000 Dus de markt verkennen en daarna kijken: 243 00:18:00,120 --> 00:18:05,920 Welke selectie-eisen en -criteria stellen we op om de juiste partner te vinden? 244 00:18:06,040 --> 00:18:09,960 En die selectie-eisen en -criteria zitten vaak op visie. 245 00:18:10,080 --> 00:18:13,560 Hoe kijkt de markt naar circulair bouwen... 246 00:18:13,680 --> 00:18:16,920 en welke concrete maatregelen nemen ze al... 247 00:18:17,040 --> 00:18:21,440 om in hun eigen bedrijfsvoering met dit thema dit te verwerken? 248 00:18:21,560 --> 00:18:25,400 En dat wil je zien. -Dat zijn ook gewoon leuke verhaaltjes. 249 00:18:25,520 --> 00:18:31,080 Ik kan er een tekstschrijver bij zetten, er komt een visie, het zijn plannen. 250 00:18:31,200 --> 00:18:36,640 Moet je dan bouwen op luchtkastelen? -Nee, daarom heb je referenties nodig... 251 00:18:36,760 --> 00:18:40,920 waaruit blijkt dat ze daadwerkelijk met hun visie aan de slag zijn. 252 00:18:41,040 --> 00:18:45,320 Met een mooi visieverhaal zonder roadmapondersteuning... 253 00:18:45,440 --> 00:18:49,560 en daadwerkelijke projecten worden het inderdaad luchtkastelen. 254 00:18:49,680 --> 00:18:53,840 Maar in de visieteksten, als je de materie goed snapt... 255 00:18:53,960 --> 00:18:58,240 kun je lezen hoe diepgaand het is. -Waarom is die visie zo belangrijk? 256 00:18:58,360 --> 00:19:04,720 Omdat je de juiste partner zoekt. Je wilt dat de partner aansluit op je visie. 257 00:19:04,840 --> 00:19:10,360 Daarom is die werkdefinitie van bij het begin van de stappen zo belangrijk. 258 00:19:10,480 --> 00:19:13,600 Want je wilt de partner die je zoekt, of de partners... 259 00:19:13,720 --> 00:19:18,520 want je zoekt een geïntegreerde variant met een consortium... 260 00:19:18,640 --> 00:19:22,280 Je wilt dat die aansluit op je DNA en je visie. 261 00:19:22,400 --> 00:19:26,840 Want er is nog zoveel te ontdekken tijdens zo'n project, het duurt lang... 262 00:19:26,960 --> 00:19:31,040 je komt dingen tegen waar je het niet weet of het niet eens bent. 263 00:19:31,160 --> 00:19:38,000 Dus die visie en dat contact borgen dat je er met elkaar uitkomt? 264 00:19:38,120 --> 00:19:40,920 En die samenwerking is daadwerkelijk anders... 265 00:19:41,040 --> 00:19:45,000 dus het is net als met een huwelijk: welke partner past daarbij? 266 00:19:45,120 --> 00:19:50,200 Het draait ook om vertrouwen en samen naar oplossingen willen zoeken... 267 00:19:50,320 --> 00:19:56,440 flexibiliteit in het proces inbouwen om nieuwe dingen in te kunnen voegen. 268 00:19:59,040 --> 00:20:01,320 We gaan kijken naar een voorbeeld. 269 00:20:01,440 --> 00:20:06,000 We lieten al dat mooie plaatje zien van The Green House met mensen binnen. 270 00:20:06,120 --> 00:20:11,160 Het is ook al af. Hoe is dat tot stand gekomen, Claartje? 271 00:20:11,280 --> 00:20:15,200 Goed om te beseffen is dat dit een tijdelijk gebouw is. 272 00:20:15,320 --> 00:20:19,520 Het is vlak bij station Utrecht Centraal neergezet voor vijftien jaar. 273 00:20:19,640 --> 00:20:24,320 En er is gezegd: We willen na vijftien jaar niet dat dat gesloopt wordt... 274 00:20:24,440 --> 00:20:30,360 maar dat dat elders opnieuw bruikbaar is. Zo is het ingestoken en ontworpen. 275 00:20:30,480 --> 00:20:35,520 En belangrijk is dat er tijdens de bouw, wat Geerke al aangaf... 276 00:20:35,640 --> 00:20:39,600 nog veel ruimte was voor nieuwe innovaties en inzichten. 277 00:20:39,720 --> 00:20:45,720 Die kas links met kruiden, die ook heerlijk in het eten terechtkomen... 278 00:20:45,840 --> 00:20:51,240 is later bedacht. De pijpen van het luchtbehandelingssysteem... 279 00:20:51,360 --> 00:20:55,080 zijn van een circulairder materiaal uitgevoerd en dat is tijdens de bouw... 280 00:20:55,200 --> 00:20:59,800 nog aangepakt en veranderd. Dat proces bood daar de ruimte toe. 281 00:20:59,920 --> 00:21:03,800 En ook de samenwerking om dat te ontdekken. 282 00:21:03,920 --> 00:21:08,760 Het vraagt nieuwsgierigheid en de wil om dat samen anders aan te pakken. 283 00:21:08,880 --> 00:21:14,480 Wat leuk. Want de tijd schrijdt voort, er komen nieuwe oplossingen. 284 00:21:14,600 --> 00:21:19,800 En die kun je verwerken. -Ook bijzonder hier is dat is gezegd: 285 00:21:19,920 --> 00:21:24,800 Niet alleen het gebouw moet circulair worden, maar het hele concept. 286 00:21:24,920 --> 00:21:27,640 Dat dus ook de uitbating circulair wordt. 287 00:21:27,760 --> 00:21:32,960 Dat lukt niet als je gewoon een gebouw neerzet en een huurder zoekt. 288 00:21:33,080 --> 00:21:37,840 Dus ook vanaf het begin is er een partner gezocht. Geen huurder... 289 00:21:37,960 --> 00:21:43,160 maar een partner die voor de volle vijftien jaar het met ons gaat doen. 290 00:21:43,280 --> 00:21:48,680 Dus daar eet je eten uit de stekkerloze keuken met groenten van het seizoen. 291 00:21:48,800 --> 00:21:51,960 Er wordt glazen servies gebruikt. Gaat dat stuk... 292 00:21:52,080 --> 00:21:56,280 dan gaat het in een emmertje terug als grondstof voor nieuw servies. 293 00:21:56,400 --> 00:22:02,920 En heb je net verschillende servetten, die uit wasserijen zijn overgebleven... 294 00:22:03,040 --> 00:22:05,160 maar die fantastisch hun werk doen. 295 00:22:05,280 --> 00:22:09,360 Het circulaire concept is helemaal doorgevoerd. 296 00:22:09,480 --> 00:22:13,920 Ga er met je team naartoe. Leuke plek om over het onderwerp te praten. 297 00:22:14,040 --> 00:22:18,840 Ik heb een goede vraag binnen van Pieter van de gemeente Hellevoetsluis. 298 00:22:18,960 --> 00:22:21,600 'De huidige bouwmarkt staat zwaar onder druk. 299 00:22:21,720 --> 00:22:25,360 Een inschrijving ontvangen is al een uitdaging. 300 00:22:25,480 --> 00:22:30,920 Hoe zien jullie circulaire uitvraag in relatie tot deze overspannen markt?' 301 00:22:31,040 --> 00:22:35,760 Ja, die is enorm overspannen. Dus er moet extra energie zitten... 302 00:22:35,880 --> 00:22:40,440 op het zo aantrekkelijk mogelijk maken voor de markt om in te schrijven. 303 00:22:40,560 --> 00:22:42,800 En dat zit 'm in de markt informeren... 304 00:22:42,920 --> 00:22:47,400 maar ook te kijken: waar zitten de kersen op de taart in dit project? 305 00:22:47,520 --> 00:22:49,760 En door te kijken: kan het geïntegreerd? 306 00:22:49,880 --> 00:22:54,120 Hoe zorgen we dat het niet alleen de ontwikkeling is? 307 00:22:54,240 --> 00:22:58,200 Ook dat er tijdens de gebruiksperiode een rol is voor het consortium... 308 00:22:58,320 --> 00:23:04,840 en ook bij de hergebruikfase. Voor de GWW, als de looptijd heel lang is... 309 00:23:04,960 --> 00:23:08,000 moet je misschien een tussenoplossing vinden. 310 00:23:08,120 --> 00:23:12,720 Maar juist die gebruiks-, de beheer- en onderhoudscomponent toevoegen... 311 00:23:12,840 --> 00:23:17,280 kan de markt voordelen bieden, zodat er een langlopend contract ontstaat... 312 00:23:17,400 --> 00:23:21,600 en het volume en de aantrekkelijkheid van de aanbesteding toenemen. 313 00:23:21,720 --> 00:23:23,200 Kun je ook iets in je uitvraag zeggen... 314 00:23:23,320 --> 00:23:27,400 waardoor je minder bouwpersoneel nodig hebt? Door de bouwwijze of... 315 00:23:27,520 --> 00:23:31,600 Dat moet echt in zo'n plan van aanpak terugkomen. 316 00:23:31,720 --> 00:23:35,520 Je moet niet voorschrijven hoe de partijen moeten bouwen. 317 00:23:35,640 --> 00:23:39,760 Dat is dat functionele uitvragen. 318 00:23:39,880 --> 00:23:47,840 Veel partijen zijn heel nieuwsgierig om de circulariteit verder te verkennen. 319 00:23:47,960 --> 00:23:55,600 Een circulaire uitvraag is een ontzettend mooi leertraject om je als bouwbedrijf... 320 00:23:55,720 --> 00:23:58,520 Jonge mensen vinden het vaak aantrekkelijk en belangrijk. 321 00:23:58,640 --> 00:24:03,240 En om je die materie eigen te maken en straks bij de koplopers te horen... 322 00:24:03,360 --> 00:24:08,400 in een onomkeerbare trend. We gaan allemaal naar circulair bouwen. 323 00:24:08,520 --> 00:24:11,440 En het is een kans om... -Om in te stappen, bijtijds. 324 00:24:11,560 --> 00:24:16,080 Leuk. Dank je wel voor je vraag, Pieter. Blijf ze aan ons stellen. 325 00:24:16,200 --> 00:24:21,840 We gaan naar de gunningsfase, Geertje. Geerke, sorry. 326 00:24:21,960 --> 00:24:28,000 Ik wilde nog heel even terugkomen op de gunningsfase, maar dan op het team. 327 00:24:28,120 --> 00:24:34,240 Wat je ziet bij het opstellen van de gunnings- en selectiecriteria... 328 00:24:34,360 --> 00:24:40,400 is dat je je visie vertaalt. Dus die criteria moeten een weerspiegeling zijn... 329 00:24:40,520 --> 00:24:44,760 van hetgeen je voor ogen hebt, en je projectambities. 330 00:24:44,880 --> 00:24:49,320 In de gunningsfase selecteer je je partner op de opdracht. 331 00:24:49,440 --> 00:24:54,520 In de selectiefase mag dat alleen op het grotere kader circulair bouwen. 332 00:24:54,640 --> 00:25:00,160 Vaak met 'n plan van aanpak: hoe geeft dat consortium invulling aan de ambitie? 333 00:25:00,280 --> 00:25:05,960 Ik zeg consortium, want je wilt stimuleren dat niet één partij inschrijft... 334 00:25:06,080 --> 00:25:11,680 maar dat die keten weerspiegeld wordt in dat consortium. 335 00:25:11,800 --> 00:25:18,240 Door daar extra aandacht aan te besteden in de marktverkenningen... 336 00:25:18,360 --> 00:25:22,680 stimuleer je die consortiumvorming. Laat ze speeddaten met elkaar. 337 00:25:22,800 --> 00:25:25,680 Verzin iets leuks om ze aan elkaar te binden. 338 00:25:25,800 --> 00:25:31,160 En je kunt je vragen zo stellen dat niet één partij dat kan aanbieden... 339 00:25:31,280 --> 00:25:35,320 maar dat ze andere partijen nodig hebben om er invulling aan te geven. 340 00:25:35,440 --> 00:25:38,120 Zo'n plan van aanpak zie je vaker uitgevraagd. 341 00:25:38,240 --> 00:25:40,520 Daar kunnen allerlei componenten in zitten... 342 00:25:40,640 --> 00:25:43,440 maar omdat bouw en GWW langcyclisch zijn... 343 00:25:43,560 --> 00:25:48,080 wil je dat dat ontwikkelpad goed duidelijk wordt. Dat klinkt zweverig... 344 00:25:48,200 --> 00:25:51,840 maar je kunt dat best wel... -Dat is een soort planning? 345 00:25:51,960 --> 00:25:56,640 Het is geen planning, want dat is... -Dan dat af, dan dat af... 346 00:25:56,760 --> 00:26:01,920 Dit is: we hebben projectambities en hoe werken we daar gestaag naartoe? 347 00:26:02,040 --> 00:26:04,360 Met kpi's kun je het ook smart maken. 348 00:26:04,480 --> 00:26:09,400 Je wilt dat ontwikkelpad niet alleen zien voor de ontwikkeling, wederom... 349 00:26:09,520 --> 00:26:12,800 maar ook voor de gebruiksfase en hoe gaan we dat... 350 00:26:12,920 --> 00:26:19,040 Aan wat voor kpi's moet ik dan denken? Daar mag je even over nadenken. 351 00:26:19,160 --> 00:26:22,120 Ondertussen gaan we naar een ander voorbeeld. 352 00:26:22,240 --> 00:26:25,680 In Apeldoorn zijn ze ook mooi ambitieus bezig. 353 00:26:25,800 --> 00:26:30,360 Claartje, kun je daar wat over vertellen? -Dit is een heel leuk project. 354 00:26:30,480 --> 00:26:35,600 De eerste civiele circulaire uitvraag, gedaan door de gemeente Apeldoorn. 355 00:26:35,720 --> 00:26:41,840 Die hebben een renovatie van woonwijk De Parken circulair uitgevraagd... 356 00:26:41,960 --> 00:26:46,040 op basis van 'rapid circular contracting', rcc. 357 00:26:46,160 --> 00:26:49,280 Daar heeft een marktconsultatie plaatsgevonden. 358 00:26:49,400 --> 00:26:53,720 Daar is een bouwteamovereenkomst opgesteld door een adviesbureau. 359 00:26:53,840 --> 00:26:58,320 En ze vonden het belangrijk om in te stappen op die visie. 360 00:26:58,440 --> 00:27:02,360 Wij stappen in op een plan van aanpak, op een partner die met ons... 361 00:27:02,480 --> 00:27:07,000 dit op de goede manier invult. Dus er is kwalitatief uitgevraagd. 362 00:27:07,120 --> 00:27:11,840 Niet op geld, maar echt op: wat heb je te bieden, hoe kijk je er tegenaan? 363 00:27:11,960 --> 00:27:17,280 Men wilde op basis van vertrouwen en samenwerking samen 't project invullen. 364 00:27:17,400 --> 00:27:22,960 En er moet ontwikkelruimte zijn om met elkaar naar oplossingen te zoeken. 365 00:27:23,080 --> 00:27:28,800 En wat heel leuk is, de gekozen partij heeft gezegd: Er komt geen afval. 366 00:27:28,920 --> 00:27:31,840 Alles wat we ergens uit halen, vindt een plekje terug. 367 00:27:31,960 --> 00:27:35,400 We stellen circulair materiaalgebruik centraal. 368 00:27:35,520 --> 00:27:38,160 We doen dat modulair en gedocumenteerd. 369 00:27:38,280 --> 00:27:43,040 Dus we weten wat er in die wijk zit en hoe we dat kunnen hergebruiken. 370 00:27:43,160 --> 00:27:48,440 En we doen dat samen met de buurt. Met de bewoners, met een werkbedrijf... 371 00:27:48,560 --> 00:27:51,920 zodat ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt betrokken worden. 372 00:27:52,040 --> 00:27:54,400 Dat is een heel inclusief project. 373 00:27:54,520 --> 00:28:00,920 En leuk is deze anekdote: in het team dat de aanvraag heeft voorbereid... 374 00:28:01,040 --> 00:28:04,400 zijn de telefonist en de directiesecretaresse betrokken. 375 00:28:04,520 --> 00:28:08,320 De trekker zei: Anders krijg ik alleen heel technische oplossingen... 376 00:28:08,440 --> 00:28:12,360 en we willen juist dat de buurt het fantastisch vindt. 377 00:28:12,480 --> 00:28:18,080 Andere denkwijzen zijn dan ook nodig. -Ik dacht nog even aan die kpi's. 378 00:28:18,200 --> 00:28:23,480 De tevredenheid van de buurt kan een criterium zijn. 379 00:28:23,600 --> 00:28:27,800 Dat je denkt: we moeten mensen wel meenemen in dit proces. 380 00:28:27,920 --> 00:28:32,760 Of het percentage gebruikte secundaire materialen. Het kan van alles zijn. 381 00:28:32,880 --> 00:28:39,440 En bijvoorbeeld, je ziet op de sheet bij A een circulaire tafel. 382 00:28:39,560 --> 00:28:45,400 Er zijn vorige maand tafels gemaakt van beton... 383 00:28:45,520 --> 00:28:51,560 uit het wegdek gezaagd. En door dat werkbedrijf in elkaar gezet. 384 00:28:51,680 --> 00:28:55,960 Dan zie je dat zo'n visie in de praktijk... 385 00:28:56,080 --> 00:29:02,960 Dit is dus hoogwaardiger recyclen dan fundamenten maken van je bouwafval. 386 00:29:03,080 --> 00:29:07,840 Ik heb nog een vraag van Arjan van de gemeente Utrecht: 387 00:29:07,960 --> 00:29:13,080 Welke tips hebben jullie om de financiële kaders van projecten te verduurzamen? 388 00:29:13,200 --> 00:29:16,840 Bijvoorbeeld 'total costs of ownership', in plaats van... 389 00:29:16,960 --> 00:29:22,400 dit project heeft voor oplevering in 2019 10.000 euro beschikbaar. 390 00:29:23,440 --> 00:29:25,160 Goeie vraag. 391 00:29:25,280 --> 00:29:29,040 Die kosten zijn een puntje. Dit sluit er wel op aan. 392 00:29:29,160 --> 00:29:33,280 Vaak wordt gezegd: Is circulair bouwen altijd duurder? 393 00:29:33,400 --> 00:29:39,720 Je moet kijken naar de totale levensduur van een gebouw of weg. 394 00:29:39,840 --> 00:29:43,920 Je kijkt niet alleen naar de initiële investeringskosten... 395 00:29:44,040 --> 00:29:46,960 maar ook naar de kosten in gebruik, beheer en onderhoud... 396 00:29:47,080 --> 00:29:51,760 en om die materialen ook te laten terugvloeien in de economie. 397 00:29:51,880 --> 00:29:58,480 Daar zit een restwaardecomponent in. Je kijkt naar de hele bandbreedte... 398 00:29:58,600 --> 00:30:03,320 om je businesscase goed te maken. En die moet je van tevoren maken... 399 00:30:03,440 --> 00:30:08,480 en op basis daarvan je plafondbedrag bepalen. Daarmee wordt veel gewerkt. 400 00:30:08,600 --> 00:30:12,840 Zo krijg je binnen dat plafondbedrag de meest circulaire oplossing. 401 00:30:12,960 --> 00:30:16,080 Weer zonder dat je... Dat lijkt mij moeilijk. 402 00:30:16,200 --> 00:30:22,160 Je moet die 'total costs of ownership' over die hele levensduur inschatten. 403 00:30:22,280 --> 00:30:27,200 Maar dat is misschien dertig of veertig jaar. Terwijl innovaties... 404 00:30:27,320 --> 00:30:31,760 Tijdens de bouw verandert er al van alles. Hoe plan je dat in? 405 00:30:31,880 --> 00:30:36,920 Je kunt in ieder geval zeggen: Als we het over veertig jaar slopen... 406 00:30:37,040 --> 00:30:41,760 dan gaat alle waarde kwijt die we hebben gestopt in het maken. 407 00:30:41,880 --> 00:30:46,200 We willen proberen... En het is lastig voor dingen met een lange levensduur... 408 00:30:46,320 --> 00:30:48,400 om te voorspellen wat we later nodig hebben. 409 00:30:48,520 --> 00:30:52,360 Maar door dingen modulair te doen, een soort legoblokjes... 410 00:30:52,480 --> 00:30:57,880 is de kans op hergebruik groot. Daar moet je slim over nadenken. 411 00:30:58,000 --> 00:31:03,880 En het idee is: circulair bouwen is duurder. Dat hoeft niet altijd zo te zijn. 412 00:31:04,000 --> 00:31:10,120 Je bekijkt je ontwerpproces heel slim en kunt daar efficiëntiewinst halen. 413 00:31:10,240 --> 00:31:15,480 Bijvoorbeeld in modulariteit kun je slim produceren. 414 00:31:15,600 --> 00:31:20,160 En vraag 1 bij een goed circulair project: Kunnen we ook dingen weglaten? 415 00:31:20,280 --> 00:31:24,080 De beste circulaire oplossing is door iets niet te doen. 416 00:31:24,200 --> 00:31:28,440 En ik was gecharmeerd van een voorbeeld van Rijkswaterstaat: 417 00:31:28,560 --> 00:31:33,480 Als je naast een weg zorgt dat er een weiland is waar het geen kwaad kan... 418 00:31:33,600 --> 00:31:37,080 en waar geen paaltjes staan, dan heb je geen vangrail nodig. 419 00:31:37,200 --> 00:31:42,920 Door zo'n 'obstakelvrije zone' kun je een heel stuk materiaalgebruik voorkomen... 420 00:31:43,040 --> 00:31:45,200 en daarmee ook kosten. 421 00:31:45,320 --> 00:31:51,200 Leuke vraag, dank je wel. Ik hoop dat hij hiermee beantwoord is, Arjan. 422 00:31:51,320 --> 00:31:55,200 Ik heb geen vragen meer staan. 'Keep 'em coming.' 423 00:31:55,320 --> 00:32:00,000 Ondertussen gaan we de informatie doorlezen over dit onderwerp. 424 00:32:00,120 --> 00:32:04,720 Dit is blok 2. Dat gaat vooral over het circulair inkoopproces. 425 00:32:04,840 --> 00:32:10,120 De bovenste vier zijn circulaire inkoopprocessen in het algemeen. 426 00:32:10,240 --> 00:32:15,640 Nuttige achtergrondinformatie. En de onderste gaan in op bouw en GWW. 427 00:32:15,760 --> 00:32:20,080 Moederbestek geeft voorbeeldteksten die je kunt gebruiken... 428 00:32:20,200 --> 00:32:25,200 waar je anders RAW-bestekken zou gebruiken. Dus dat kun je doen. 429 00:32:25,320 --> 00:32:28,560 En de middelste is leuk: Lessen circulair inkopen Bouw & GWW. 430 00:32:28,680 --> 00:32:32,480 Dat zijn lessen die wij uit het leernetwerk hebben getrokken. 431 00:32:32,600 --> 00:32:35,880 Dat is preken voor eigen parochie, maar leuk. 432 00:32:36,000 --> 00:32:40,720 Als je er vorig jaar bij was, dan is dat een beetje een samenvatting. 433 00:32:40,840 --> 00:32:45,400 Goed, dat was het blok... Hoe heette dit blok? 434 00:32:45,520 --> 00:32:48,920 In ieder geval, we gaan naar blok 3: het meten van circulariteit. 435 00:32:49,040 --> 00:32:51,520 Dat zagen velen als een uitdaging. 436 00:32:51,640 --> 00:32:56,440 Geerke zei al: Sommige dingen moet je meten, maar het is een ander proces. 437 00:32:56,560 --> 00:33:00,960 Maar wat is er wel te meten? Daar gaan we het nu over hebben. 438 00:33:01,080 --> 00:33:06,840 Ik zei net al, wil je alles meten? Dat is de vraag die je moet stellen. 439 00:33:06,960 --> 00:33:10,240 Er is een woud aan tools beschikbaar. 440 00:33:10,360 --> 00:33:15,880 Sommigen zeggen dat er niks te meten is, maar er zijn aardig wat tools. 441 00:33:16,000 --> 00:33:20,160 En die vallen uiteen in kwalitatieve en kwantitatieve tools. 442 00:33:20,280 --> 00:33:25,000 De kwalitatieve tools zitten vooral op die visie en bedrijfsvoering... 443 00:33:25,120 --> 00:33:30,240 en: hoever ben je al met het inbedden van circulariteit in je eigen bedrijf? 444 00:33:30,360 --> 00:33:35,000 En de kwantitatieve tools zijn uit op een getal aan het einde. 445 00:33:35,120 --> 00:33:39,640 Bij de kwantitatieve tools voor de GWW wordt veel DuboCalc gebruikt. 446 00:33:39,760 --> 00:33:42,760 Zo meteen komen we terug op de levenscyclusanalyse... 447 00:33:42,880 --> 00:33:45,280 die daar de onderlegger voor is. 448 00:33:45,400 --> 00:33:49,000 Daarin wordt gekeken: hoe vertalen we die milieu-impact in een cijfer... 449 00:33:49,120 --> 00:33:53,880 zodat je een milieukostenindicator kunt gebruiken tijdens het inkoopproces. 450 00:33:54,000 --> 00:34:00,600 LCA wordt gebruikt, BREEAM, je hebt de Building Circularity Index... 451 00:34:00,720 --> 00:34:05,840 en de Circulariteitsprestatie Gebouw. Die tools kun je gebruiken. 452 00:34:05,960 --> 00:34:11,280 Maar wanneer ga je die gebruiken? Het is belangrijk om dat te bepalen. 453 00:34:11,400 --> 00:34:15,360 Wederom kom je dan terug op die visie. Misschien worden mensen er moe van... 454 00:34:15,480 --> 00:34:18,560 maar daarom moet die scherp worden neergezet. 455 00:34:18,680 --> 00:34:22,240 Dat is de backbone van je afwegingskader steeds. 456 00:34:22,360 --> 00:34:29,200 Is je visie vooral op materiaal, misschien zet je die tool dan in aan de voorkant. 457 00:34:29,320 --> 00:34:32,240 Maar dan moet je wel een ontwerp al hebben liggen. 458 00:34:32,360 --> 00:34:37,240 Zonder gebouwontwerp weet je niet welke materialen erin gaan... 459 00:34:37,360 --> 00:34:43,040 en hoe je dat kunt meten. Dus kijk goed naar je visie... 460 00:34:43,160 --> 00:34:48,080 kies dan je tool en bepaal wanneer je die tijdens het proces inzet. 461 00:34:48,200 --> 00:34:53,320 We zien nu veel: door geïntegreerd aanbesteden... 462 00:34:53,440 --> 00:34:56,880 zit de ontwerpfase nadat de partner gekozen is. 463 00:34:57,000 --> 00:35:00,960 En de tools worden ingezet omdat er meerdere scenario's zijn. 464 00:35:01,080 --> 00:35:04,080 We gaan ze doorrekenen, wat kunnen we het best kiezen? 465 00:35:04,200 --> 00:35:08,400 Dat die echt wordt ingezet als ondersteuning bij het kiezen. 466 00:35:08,520 --> 00:35:13,000 DuboCalc, misschien omdat GWW veel dezelfde materialen heeft... 467 00:35:13,120 --> 00:35:16,880 Dat is toch anders dan een complex gebouw. 468 00:35:17,000 --> 00:35:19,680 DuboCalc wordt best veel ingezet bij Rijkswaterstaat. 469 00:35:19,800 --> 00:35:23,320 Maar hoe hou je controle? Want je hebt je partner gekozen... 470 00:35:23,440 --> 00:35:28,280 en wilt resultaat bereiken, maar je hebt het niet vastgelegd in je contract... 471 00:35:28,400 --> 00:35:32,920 en het is wel een kpi, hoe hou je in je partners vertrouwen... 472 00:35:33,040 --> 00:35:36,000 Maar zeg dat maar eens in die krantenkop: 473 00:35:36,120 --> 00:35:40,560 Bouwproject mislukt, maar we hadden er vertrouwen in. 474 00:35:40,680 --> 00:35:47,040 Meetprocedures kun je beter vastleggen. Daar hoeft geen discussie over te zijn. 475 00:35:47,160 --> 00:35:51,000 En je kunt nog steeds je ambitie daarop vastleggen. 476 00:35:51,120 --> 00:35:56,080 Maar wil je erop selecteren, dan heb je een ontwerp nodig dat klaar is. 477 00:35:56,200 --> 00:36:00,760 Maar vaak wil je niet dat het ontwerp vaststaat voordat je je partner kiest... 478 00:36:00,880 --> 00:36:05,240 want dan heeft die geen invloed meer en kan die z'n expertise niet toevoegen. 479 00:36:05,360 --> 00:36:10,000 Hoe doet Rijkswaterstaat dat? Dat gaat over grote projecten. 480 00:36:10,120 --> 00:36:13,600 Ook vertrouwen hebben en we gaan het samen doen? 481 00:36:13,720 --> 00:36:18,560 Wij proberen die stap te zetten. In onze marktvisie zeggen we: 482 00:36:18,680 --> 00:36:23,000 We willen niet naar een uitgekleed contract, zwaar gejuridiseerd. 483 00:36:23,120 --> 00:36:24,600 Heel veel rechtszaken. 484 00:36:24,720 --> 00:36:32,400 Precies. Je wilt elkaar een goede prijs gunnen en een goed resultaat. 485 00:36:32,520 --> 00:36:38,160 Met elkaar werken we aan die stappen en dat gaat de goede richting op. 486 00:36:38,280 --> 00:36:41,880 Dat is een fijne ontwikkeling. Daar kan circulair goed op meeliften. 487 00:36:42,000 --> 00:36:45,080 Je moet ook veel tijd investeren in elkaar. 488 00:36:45,200 --> 00:36:50,720 Besprekingen, overleg, elkaar leren kennen, je standpunt begrijpen. 489 00:36:50,840 --> 00:36:54,120 Daarom is dat team zo belangrijk. 490 00:36:54,240 --> 00:36:59,760 In bouwteams wordt dat van nature al gefaciliteerd. 491 00:37:01,560 --> 00:37:05,600 In het leernetwerk hebben we verder ingezoomd op LCA. 492 00:37:05,720 --> 00:37:09,440 Levenscyclusanalyse gaat over de start van de grondstoffen... 493 00:37:09,560 --> 00:37:16,080 tot productie en de afvalfase. Het is de onderlegger voor andere tools. 494 00:37:16,200 --> 00:37:20,080 LCA's worden vastgelegd in de Nationale Milieudatabase. 495 00:37:20,200 --> 00:37:24,360 De methode is ook vastgelegd en dat is het fijne eraan. 496 00:37:24,480 --> 00:37:29,320 Dat maakt het goed uitwisselbaar en vergelijkbaar. 497 00:37:29,440 --> 00:37:36,520 Er is een Module D op ontwikkeld die invulling geeft aan circulariteit. 498 00:37:36,640 --> 00:37:42,560 Dus dat zijn goede ontwikkelingen om circulariteit meetbaarder te maken. 499 00:37:42,680 --> 00:37:46,640 Verder keken we in het leernetwerk naar de Building Circularity Index. 500 00:37:46,760 --> 00:37:50,080 De focus is niet alleen op de te gebruiken materialen... 501 00:37:50,200 --> 00:37:53,080 en het materialenpaspoort en de doorrekening daarvan. 502 00:37:53,200 --> 00:37:56,880 Maar ook de mate van losmaakbaarheid. Dat is belangrijk... 503 00:37:57,000 --> 00:38:02,600 want als we supercirculaire materialen in een gebouw of weg hebben zitten... 504 00:38:02,720 --> 00:38:07,360 maar we kunnen ze nooit meer uit elkaar halen, dan verliest het z'n waarde. 505 00:38:07,480 --> 00:38:10,640 Dus juist die losmaakbaarheid is belangrijk. 506 00:38:10,760 --> 00:38:15,960 Een leuk voorbeeld daarvan is 't nieuwe hoofdgebouw van de Triodos Bank. 507 00:38:16,080 --> 00:38:20,160 Die hebben Thomas Rau gevraagd een duurzaam gebouw neer te zetten. 508 00:38:20,280 --> 00:38:24,280 Die heeft een gebouw gemaakt dat volledig energieneutraal wordt. 509 00:38:24,400 --> 00:38:28,360 Waar de inrichting ook duurzaam is. En het is demontabel. 510 00:38:28,480 --> 00:38:32,120 Hij gebruikt daarvoor een houten draagconstructie. 511 00:38:32,240 --> 00:38:37,840 En een voordeel is dat het met weinig mensen in elkaar gezet kan worden. 512 00:38:37,960 --> 00:38:40,600 Daar zijn een hoop doelen samengekomen. 513 00:38:40,720 --> 00:38:48,040 Zo'n concept als circulair kan enorm uitdagen en nieuwe creativiteit oproepen. 514 00:38:48,160 --> 00:38:50,720 En over meetbaarheid en zo gesproken: 515 00:38:50,840 --> 00:38:55,840 Thomas Rau, de man van Madaster. Dat is nog niet genoemd. 516 00:38:55,960 --> 00:39:01,000 Madaster en materialenpaspoort zijn ook woorden die rond circulariteit zoemen. 517 00:39:01,120 --> 00:39:06,560 Wat kun je en moet je daarmee? -Je moet ermee aan de slag... 518 00:39:06,680 --> 00:39:11,240 want je wilt vastleggen welke materialen je hebt gebruikt. 519 00:39:11,360 --> 00:39:17,400 Dus volumes en wat ís het materiaal? En: hoe kan ik het uit elkaar halen... 520 00:39:17,520 --> 00:39:19,880 en wat is de potentie voor hergebruik? 521 00:39:20,000 --> 00:39:24,240 Er is nog geen standaard. Madaster wordt veel gebruikt... 522 00:39:24,360 --> 00:39:29,880 maar op meerdere vlakken worden er materialenpaspoorten ontwikkeld. 523 00:39:30,000 --> 00:39:32,640 Ik vind in ieder geval dat je het moet uitvragen. 524 00:39:32,760 --> 00:39:35,880 Je moet het vastleggen, anders weet je niet wat je hebt. 525 00:39:36,000 --> 00:39:38,720 Je gebouw of weg is toch je grondstoffendepot. 526 00:39:38,840 --> 00:39:44,400 En je moet het bijhouden, de staat van die materialen in beeld houden. 527 00:39:44,520 --> 00:39:47,480 En de onderhoudswerkzaamheden moeten vastgelegd worden. 528 00:39:47,600 --> 00:39:51,280 Daar komt je beheerafdeling vanaf het begin bij kijken. 529 00:39:51,400 --> 00:39:57,240 En we willen de ideeën over materialen- paspoorten bij elkaar laten komen... 530 00:39:57,360 --> 00:40:03,760 zodat er één standaard komt of iets van afspraken... 531 00:40:03,880 --> 00:40:09,680 zodat je niet 26 paspoorten krijgt die niet met elkaar praten. 532 00:40:09,800 --> 00:40:11,560 Dat zijn die ontwikkelingen... 533 00:40:11,680 --> 00:40:16,640 Dat moet een toegankelijke kluis van informatie zijn... 534 00:40:16,760 --> 00:40:20,840 waar later bouwers in kunnen kijken, wat is er? 535 00:40:20,960 --> 00:40:24,000 En wanneer komt het beschikbaar? -Een voorraadkast. 536 00:40:24,120 --> 00:40:26,320 De wereld verandert echt, he? 537 00:40:26,440 --> 00:40:32,240 Dit zijn de ontwikkeluitdagingen van de circulaire bouweconomie. 538 00:40:32,360 --> 00:40:36,440 Ook bij dit blok heb je wat leesmateriaal uitgezocht, Claartje. 539 00:40:36,560 --> 00:40:41,960 Ja. Wat wij merken: voorbeelden werken ook heel goed. 540 00:40:42,080 --> 00:40:46,080 We hopen dat in het leernetwerk mensen die met elkaar uitwisselen. 541 00:40:46,200 --> 00:40:49,000 Maar er zijn er ook veel gewoon beschikbaar. 542 00:40:49,120 --> 00:40:53,720 PIANOo is een mooie bron met veel factsheets over circulair inkopen... 543 00:40:53,840 --> 00:40:58,640 en circulaire bouwprojecten. Er is een kaart met projecten. 544 00:40:58,760 --> 00:41:03,360 Dus gebruik de informatie van projecten die anderen al hebben uitgevoerd... 545 00:41:03,480 --> 00:41:07,760 en laat je daardoor inspireren. -Ja. Heel goed. 546 00:41:07,880 --> 00:41:11,960 We hebben drie blokken gehad en zijn bijna door de tijd heen. 547 00:41:12,080 --> 00:41:17,240 Het wordt tijd voor de afsluiting en bovenal een korte samenvatting. 548 00:41:17,360 --> 00:41:21,880 Circulair bouwen gaat niet alleen over de ontwikkeling van het gebouw... 549 00:41:22,000 --> 00:41:26,640 maar veel meer over het proces van samenwerken. 550 00:41:26,760 --> 00:41:32,200 Met de geschetste stappen kun je het integreren in je project... 551 00:41:32,320 --> 00:41:37,120 en in de borging in je organisatie. Je kunt aan diverse knoppen draaien... 552 00:41:37,240 --> 00:41:40,360 dus gebruik de selectiefase om de juiste partner te vinden... 553 00:41:40,480 --> 00:41:45,880 en de gunningscriteria om het plan van aanpak en je ontwikkelpotentie... 554 00:41:46,000 --> 00:41:50,400 en je ontwikkelplan met de markt uit te werken. 555 00:41:50,520 --> 00:41:53,480 En bij Meten: gebruik de tools die er al zijn... 556 00:41:53,600 --> 00:41:58,840 maar kijk wel: welke tool past bij m'n visie en wanneer zet ik die in? 557 00:41:58,960 --> 00:42:02,800 Heel goed. Je kunt dit oefenen en bespreken met collega's... 558 00:42:02,920 --> 00:42:05,800 van andere provincies, gemeenten, het Rijk... 559 00:42:05,920 --> 00:42:11,440 in de leernetwerken die 4 april starten. Claartje, wat staat ons te wachten? 560 00:42:11,560 --> 00:42:17,400 Ik wil graag kijkers uitnodigen om deel te nemen aan de leernetwerken. 561 00:42:17,520 --> 00:42:22,280 Het eerste start 4 april. Met dit webinar heb je een goede basis. 562 00:42:22,400 --> 00:42:26,560 Voorwaarde is dat je werkt bij een overheidsorganisatie... 563 00:42:26,680 --> 00:42:33,000 dat je concreet aan de slag gaat of wilt gaan en een casus in te brengen hebt. 564 00:42:33,120 --> 00:42:38,640 Dat moet niet per se een traject zijn dat nu aan het begin staat. 565 00:42:38,760 --> 00:42:44,960 Het kan ook een eerder project zijn dat je misschien circulair had kunnen doen. 566 00:42:45,080 --> 00:42:48,600 Of een project dat niet circulair wordt... 567 00:42:48,720 --> 00:42:53,120 maar waarover je kunt nadenken hoe het circulair kan worden. 568 00:42:53,240 --> 00:42:58,360 Ook als je geen pasklare casus hebt, kun je toch meedoen. 569 00:42:58,480 --> 00:43:03,120 Wel belangrijk: het leernetwerk GWW is inmiddels overtekend. 570 00:43:03,240 --> 00:43:06,760 We hebben meer dan 50 aanmeldingen. Daar kom je op de reservelijst. 571 00:43:06,880 --> 00:43:12,560 Bij de Bouw is nog echt voldoende plek en we hopen op veel aanmeldingen. 572 00:43:12,680 --> 00:43:18,320 Kun je bij nog meer GWW-aanmeldingen niet een tweede ernaast... 573 00:43:18,440 --> 00:43:22,800 Ik kan geen beloften doen, maar daar wil ik m'n best voor doen. 574 00:43:22,920 --> 00:43:28,400 PIANOo heeft als doel iedereen te faciliteren. Dat proberen we ook zeker. 575 00:43:28,520 --> 00:43:31,200 Maar gelukkig kun je bij Bouw nog wel terecht. 576 00:43:31,320 --> 00:43:36,080 Hoe ziet zo'n leernetwerk eruit? -We bouwen voort op vorig jaar. 577 00:43:36,200 --> 00:43:41,360 Kennis die vorig jaar is opgedaan... Een aantal deelnemers start door. 578 00:43:41,480 --> 00:43:45,600 Die weten dat sowieso. De rest is met dit webinar aardig bijgepraat. 579 00:43:45,720 --> 00:43:49,080 Er zijn vier bijeenkomsten gepland. Die duren de hele dag. 580 00:43:49,200 --> 00:43:52,200 In de ochtend zijn alle leernetwerken bij elkaar... 581 00:43:52,320 --> 00:43:58,240 en pakken dan onderwerpen bij de kop die voor alle circulaire inkopers tellen. 582 00:43:58,360 --> 00:44:03,360 Persoonlijk leiderschap, hoe werk je aan draagvlak in je organisatie? 583 00:44:03,480 --> 00:44:07,600 En de middagen gaan specifiek in op jouw onderwerp. 584 00:44:07,720 --> 00:44:10,240 In dit geval de bouw of de GWW. 585 00:44:10,360 --> 00:44:16,000 We proberen 't programma op maat te maken voor de deelnemersbehoeften... 586 00:44:16,120 --> 00:44:20,800 dus er komt een intake. En we willen het ook concreet maken... 587 00:44:20,920 --> 00:44:24,800 zodat je met praktische handvatten naar huis gaat. 588 00:44:24,920 --> 00:44:29,520 Dat betekent casussen inbrengen, met elkaar stoeien: hoe zou jij het doen? 589 00:44:29,640 --> 00:44:37,040 En we hopen dat je vier leerzame dagen hebt en nuttige informatie ophaalt... 590 00:44:37,160 --> 00:44:41,160 en nuttige contacten legt en dat er een netwerk ontstaat... 591 00:44:41,280 --> 00:44:44,520 dat ook buiten die vier dagen elkaar helpt... 592 00:44:44,640 --> 00:44:49,920 en deze uitdaging verder oppakt en circulair inkopen verder brengt. 593 00:44:50,040 --> 00:44:53,600 En dan die vierde dag nog een mooie marktconsultatie... 594 00:44:53,720 --> 00:44:55,880 om de partners te ontmoeten. 595 00:44:56,000 --> 00:45:01,600 Goed, als je wilt meedoen, kun je je opgeven bij PIANOo. 596 00:45:01,720 --> 00:45:06,400 Hier kom je vanzelf op de goede plek terecht. 597 00:45:06,520 --> 00:45:10,040 Wij hebben jullie bijgepraat, hopelijk, in drie kwartier... 598 00:45:10,160 --> 00:45:13,840 over wat er komt kijken bij circulair inkopen binnen de GWW en de bouw. 599 00:45:13,960 --> 00:45:17,200 Nog een laatste tip, Geerke? -Gewoon beginnen. 600 00:45:17,320 --> 00:45:21,360 Het is afgezaagd, maar je leert veel als je echt een project doet. 601 00:45:21,480 --> 00:45:25,400 Je kunt niet van tevoren alles weten en leren. Je moet al doende... 602 00:45:25,520 --> 00:45:30,080 De dynamiek van je organisatie en de markt ken je niet. Je moet beginnen. 603 00:45:30,200 --> 00:45:33,480 Spannend. Jij nog een laatste verstandig woordje? 604 00:45:33,600 --> 00:45:38,600 Circulair bouwen gaat echt over de hele levensduur van een gebouw... 605 00:45:38,720 --> 00:45:44,360 en zelfs de cycli daarna. Het is belangrijk dat je alle partijen... 606 00:45:44,480 --> 00:45:50,800 al vroeg, al bij de inkoop, betrekt zodat dat optimaal wordt ingericht. 607 00:45:50,920 --> 00:45:53,360 De cirkel sluiten, ook al aan het begin. 608 00:45:53,480 --> 00:45:58,760 Dank jullie wel voor jullie bijdrage, Geerke Versteeg en Claartje Vorstman. 609 00:45:58,880 --> 00:46:02,600 En ik wil jullie nog vragen de evaluatie in te vullen. 610 00:46:02,720 --> 00:46:08,640 Wij zijn ook lerend en horen graag hoe het uitgepakt heeft en wat nog beter kan. 611 00:46:08,760 --> 00:46:13,000 Dank je wel voor het kijken en veel plezier met het leernetwerk.