1 00:00:05,200 --> 00:00:09,400 Dag, welkom bij dit webinar over het inkopen van duurzame energie. 2 00:00:09,520 --> 00:00:13,000 Duurzame energie door de overheden. En dat is ook wel belangrijk... 3 00:00:13,120 --> 00:00:16,080 want de overheid is een grootverbruiker van energie. 4 00:00:16,200 --> 00:00:20,920 Denk aan de sportvelden, de straatlantarens, het Paleis op de Dam. 5 00:00:21,040 --> 00:00:24,800 Daar wordt heel veel energie verbruikt. En we staan tegelijkertijd... 6 00:00:24,920 --> 00:00:30,800 voor een grote uitdaging: 49% minder CO2-uitstoot voor 2030. 7 00:00:30,920 --> 00:00:33,800 Dat is nodig om de doelstellingen van het klimaatakkoord te halen. 8 00:00:33,920 --> 00:00:38,440 En als je dan ziet hoever we nu zijn dan moet er nog behoorlijk wat gebeuren. 9 00:00:38,560 --> 00:00:42,960 En ook omdat wij als overheden het goede voorbeeld moeten geven. 10 00:00:43,080 --> 00:00:47,960 Of gewoon laten zien hoe het werkt. Eerst de kastanjes uit het vuur halen. 11 00:00:48,080 --> 00:00:51,240 De moeilijke processen doorlopen om het later over te kunnen dragen... 12 00:00:51,360 --> 00:00:54,320 aan andere partijen. Dat is de manier om er te komen. 13 00:00:54,880 --> 00:01:01,400 PIANOo, het Expertisecentrum Aanbesteden organiseert leernetwerken. 14 00:01:01,520 --> 00:01:04,880 En webinars. Om de aankopende en aanbestedende diensten... 15 00:01:05,000 --> 00:01:08,680 daarop voor te bereiden. De leernetwerken zijn vorig jaar gestart. 16 00:01:08,800 --> 00:01:12,480 Het was een groot succes. En in dit webinar krijg je 'n soort samenvatting... 17 00:01:12,600 --> 00:01:17,640 van dat leernetwerk van 2018 waardoor je makkelijker in kan stappen in 2019. 18 00:01:17,760 --> 00:01:19,800 Of het is een opfriscursus. 19 00:01:19,920 --> 00:01:25,880 En dat op een klimaatneutrale manier aanbesteden is echt wel andere koek. 20 00:01:26,000 --> 00:01:29,400 Interessant, uitdagend, maar ook niet makkelijk. 21 00:01:29,520 --> 00:01:32,000 En zeker een proces waar je elkaar bij nodig hebt. 22 00:01:32,120 --> 00:01:36,440 Binnen je overheid maar ook daarbuiten om met en van elkaar te leren. 23 00:01:36,560 --> 00:01:40,440 En daar zijn die leernetwerken uitstekend geschikt voor. 24 00:01:43,160 --> 00:01:47,080 Als je dit webinar hebt gezien, drie kwartier, dan heb je een eerste idee... 25 00:01:47,200 --> 00:01:50,240 van waar je mee moet starten. Hopelijk ben je enthousiast geworden. 26 00:01:50,360 --> 00:01:53,880 Heb je nieuwe mogelijkheden ontdekt. En je weet ook waar je door kan lezen. 27 00:01:54,000 --> 00:01:57,080 En als je echt mee wilt doen aan het leernetwerk die starten 4 april. 28 00:01:57,200 --> 00:02:01,520 En ook in dit webinar krijg je informatie over wat je dan te wachten staat. 29 00:02:01,640 --> 00:02:06,160 Ik ga zo de gasten in de studio aan je voorstellen die hierover gaan praten. 30 00:02:06,280 --> 00:02:09,040 Maar ik heb eerst een vraag aan jullie. Dit is een live webinar. 31 00:02:09,160 --> 00:02:12,800 Het is interactief. En het is een meerkeuzevraag. 32 00:02:12,920 --> 00:02:17,760 We zijn namelijk benieuwd wat het aandeel van duurzame energie... 33 00:02:17,880 --> 00:02:22,200 op dit moment is in de totale Nederlandse energieproductie. 34 00:02:22,320 --> 00:02:27,200 Wat denk je? Vijf, zeven, veertien of maar liefst 20 procent? 35 00:02:27,320 --> 00:02:31,440 Wij gaan die antwoorden verzamelen en ondertussen stel ik je voor... 36 00:02:31,560 --> 00:02:35,120 aan de gasten in de studio. Allereerst aan de rechterkant: 37 00:02:35,240 --> 00:02:37,480 Christiaan van Dijk van Hellemans Consultancy. 38 00:02:37,600 --> 00:02:40,640 En Machiel van Daalen, adviseur bij PIANOo. 39 00:02:41,840 --> 00:02:44,560 Christiaan, je hebt al heel veel overheden geholpen... 40 00:02:44,680 --> 00:02:46,480 om over te stappen naar duurzame energie. 41 00:02:46,600 --> 00:02:50,040 Wat komt daar allemaal bij kijken? -Dag Judith, leuk om hier te zijn. 42 00:02:50,160 --> 00:02:53,880 Dank je wel. Nou, er komt enorm veel bij kijken. 43 00:02:54,000 --> 00:02:57,000 Ik ben zelf consultant bij Hellemans Consultancy. 44 00:02:57,120 --> 00:03:00,800 En ik begeleid met name overheden bij hun Europese aanbestedingen... 45 00:03:00,920 --> 00:03:05,000 voor de inkoop van duurzame energie. zo hebben we de afgelopen jaren... 46 00:03:05,120 --> 00:03:08,520 de gemeente Den Haag, Collectief Leiden maar ook de Rijksoverheid... 47 00:03:08,640 --> 00:03:13,640 daarbij geholpen en begeleid. Maar ook het afgelopen jaar... 48 00:03:13,760 --> 00:03:17,360 PIANOo ondersteund bij het leernetwerk voor duurzame energie. 49 00:03:19,360 --> 00:03:22,800 En terug naar die overheden. We begeleiden ze in het hele traject. 50 00:03:22,920 --> 00:03:28,160 Van voorbereiding tot aanbesteding tot uitvoering van de overeenkomst. 51 00:03:30,440 --> 00:03:33,320 Van begin tot het eind, kan je je voorstellen... 52 00:03:33,440 --> 00:03:35,720 word je geconfronteerd met heel veel verschillende vraagstukken. 53 00:03:35,840 --> 00:03:39,040 En daar gaan we vandaag proberen er een paar van te belichten. 54 00:03:39,160 --> 00:03:42,560 Ja, dus het is ook een beetje samen. Die hebben dan een adviseur... 55 00:03:42,680 --> 00:03:46,560 een trainer naast ze meelopen die je er helemaal bij helpt. 56 00:03:46,680 --> 00:03:50,800 Die rol heb jij als begeleider in het leernetwerk. 57 00:03:50,920 --> 00:03:56,880 Je bent bij PIANOo werkzaam als adviseur maatschappelijk... 58 00:03:57,000 --> 00:03:59,440 verantwoord inkopen. En je hebt vroeger zelf ook... 59 00:03:59,560 --> 00:04:03,960 een energiecoöperatie opgezet. -Ja, sinds kort ben ik werkzaam. 60 00:04:04,080 --> 00:04:10,280 In Utrecht. We hebben zonnecentrales neergelegd, energie opgewekt. 61 00:04:10,400 --> 00:04:17,480 Samen met bewoners en bedrijven. Dus dat moet nu gaan werken. 62 00:04:17,600 --> 00:04:21,400 Nou, gave ervaring. En hoe helpt PIANOo Overheden... 63 00:04:21,520 --> 00:04:25,160 bij het inkopen van duurzame energie? -Ik denk vooral veel samen... 64 00:04:25,280 --> 00:04:29,000 aan de slag gaan. En goeie ervaringen uit te gaan wisselen. 65 00:04:29,120 --> 00:04:33,160 En vooral ook benoemen waar het nog beter kan. 66 00:04:33,280 --> 00:04:37,440 Ja, en alle wetjes en regelgeving die erbij komt kijken. -Precies. 67 00:04:37,560 --> 00:04:41,520 Ja, op de energiemarkt gaat een hoop veranderen. 68 00:04:41,640 --> 00:04:47,560 Ja, goed. Ik ben benieuwd wat jullie antwoord is op de pollvraag. 69 00:04:47,680 --> 00:04:50,160 We gaan eens even naar de resultaten kijken. 70 00:04:51,600 --> 00:04:54,320 Een kwart van de mensen zegt dat het vijf procent is. 71 00:04:54,440 --> 00:05:00,200 De meerderheid zeven procent. En een derde, 29% zegt veertien procent. 72 00:05:00,320 --> 00:05:03,760 20% zou iets te positief zijn ingeschat. 73 00:05:03,880 --> 00:05:06,120 Maar Christiaan, wat is het goede antwoord? 74 00:05:06,240 --> 00:05:11,280 Ik denk dat de inschatting van de deelnemers best heel aardig is. 75 00:05:11,400 --> 00:05:15,720 Oké. -Zeven procent is inderdaad het juiste antwoord. 76 00:05:15,840 --> 00:05:20,920 Eigenopwekken.nl heeft begin dit jaar gepubliceerd dat 7,3%... 77 00:05:21,040 --> 00:05:27,360 van de totale energieopwek in Nederland duurzaam is gerealiseerd. 78 00:05:27,480 --> 00:05:31,720 Als je bedenkt dat de doelstelling vanuit de energieagenda in 2016... 79 00:05:31,840 --> 00:05:36,000 is dat in 2020 veertien procent duurzaam opgewekt moet worden... 80 00:05:36,120 --> 00:05:39,920 dan besef je ook direct dat we er nog lang niet zijn. 81 00:05:40,040 --> 00:05:45,440 En dat het belang van duurzame inkoop door overheden... 82 00:05:45,560 --> 00:05:48,120 heel erg belangrijk is om dat percentage omhoog te krijgen. 83 00:05:48,240 --> 00:05:49,680 Ja, er moet gewoon wat gebeuren. 84 00:05:52,240 --> 00:05:55,000 Ja, anders komen we er nooit natuurlijk. Dat is simpel zat. 85 00:05:55,120 --> 00:05:58,280 En daarom zitten we hier. -Je kunt in dit webinar ook vragen stellen. 86 00:05:58,400 --> 00:06:02,240 Aan Machiel over het leernetwerk of aan Christiaan over de inhoud. 87 00:06:02,360 --> 00:06:05,080 Daar kan je het chatvenster voor gebruiken wat je ziet in je scherm. 88 00:06:05,200 --> 00:06:08,520 Dan komt het hier bij mij binnen en dan pass ik 'm door naar de heren. 89 00:06:08,640 --> 00:06:12,680 Je kunt het webinar ook terugkijken. Het staat op de PIANOo-website... 90 00:06:12,800 --> 00:06:15,720 na afloop. Misschien leuk om ook met je collega's te bekijken... 91 00:06:15,840 --> 00:06:18,400 zodat iedereen een beetje weet waar die aan toe is. 92 00:06:18,520 --> 00:06:21,560 Op het gebied van aanbesteden van duurzame energie. 93 00:06:22,320 --> 00:06:28,560 Jullie vertelden bij de voorbespreking... We waren bezig met dit onderwerp. 94 00:06:28,680 --> 00:06:32,080 En toen zei Christiaan: In het vorige leernetwerk heb ik negen uur... 95 00:06:32,200 --> 00:06:36,360 college gegeven. Zo veel is er te vertellen en aan informatie... 96 00:06:36,480 --> 00:06:40,200 over te dragen. Het komende netwerk wordt veel interactiever. 97 00:06:40,320 --> 00:06:42,600 Echt met elkaar sparren. Maar het geeft wel een beetje aan... 98 00:06:42,720 --> 00:06:47,680 hoeveel er eigenlijk te vertellen is. Voor dit webinar is een keuze gemaakt... 99 00:06:47,800 --> 00:06:51,280 voor bepaalde topics. Welke keuze heb je gemaakt Christiaan? 100 00:06:51,400 --> 00:06:54,760 Mag ik eerst toevoegen dat de negen uur college heel erg was toegespitst... 101 00:06:54,880 --> 00:06:58,000 op de informatiebehoefte die er bleek bij de deelnemers. 102 00:06:59,800 --> 00:07:05,680 En het is ook zeer goed gewaardeerd. Blijkbaar bestaan die vragen... 103 00:07:05,800 --> 00:07:07,880 daadwerkelijk bij de aanbestedende diensten. 104 00:07:08,000 --> 00:07:10,560 Wat was jouw vraag? -Welke selectie je gemaakt hebt... 105 00:07:10,680 --> 00:07:13,920 uit die negen uur om nu te vertellen in dit webinar. 106 00:07:14,040 --> 00:07:18,280 We willen kort stilstaan bij de marktmogelijkheden. 107 00:07:18,400 --> 00:07:20,680 Hoe koop je nou daadwerkelijk duurzame energie in? 108 00:07:22,040 --> 00:07:24,920 En hoe maak je de vertaling naar het ambitieniveau... 109 00:07:25,040 --> 00:07:28,480 wat je als overheid wil behalen bij je inkoop. 110 00:07:28,600 --> 00:07:33,920 En vervolgens lichten we een aantal praktische vraagstukken... 111 00:07:34,040 --> 00:07:40,120 vanuit de aanbesteding toe. Blok 2, zo koop je duurzame energie in. 112 00:07:40,240 --> 00:07:42,680 Wat is de aanbestedingspraktijk. -Precies. 113 00:07:42,800 --> 00:07:45,800 En we sluiten natuurlijk af met praktische informatie over... 114 00:07:45,920 --> 00:07:50,040 waar je meer informatie vindt en hoe je kan meedoen aan het leernetwerk. 115 00:07:50,160 --> 00:07:53,480 We hebben een hoop te doen he? Laten we maar snel gaan beginnen. 116 00:07:53,600 --> 00:07:58,400 Blok 1, zo bepaal je het ambitieniveau voor de inkoop van duurzame energie. 117 00:07:58,520 --> 00:08:00,080 Christiaan? -Yes. 118 00:08:00,200 --> 00:08:03,800 De vraag waar we het vandaag precies over hebben... 119 00:08:03,920 --> 00:08:06,640 We hebben het net al even kort geïntroduceerd. 120 00:08:06,760 --> 00:08:10,320 Feitelijk hebben we het over de verduurzaming van je energiebehoefte. 121 00:08:10,440 --> 00:08:15,680 In dit figuur zie je in de rode lijn de energiebehoefte... 122 00:08:15,800 --> 00:08:18,800 van een willekeurige afnemer. Laten we zeggen een gemeente. 123 00:08:18,920 --> 00:08:25,120 Waar de energiebehoefte de komende jaren hoogstwaarschijnlijk zal toenemen. 124 00:08:25,240 --> 00:08:26,520 Als je geen maatregelen neemt. 125 00:08:27,440 --> 00:08:31,760 Je kan als afnemer op drie niveaus, op basis van trias energetica... 126 00:08:31,880 --> 00:08:34,680 invloed uitoefenen op die energiebehoefte... 127 00:08:34,800 --> 00:08:37,600 en de verduurzaming daarvan. Het begint met besparen... 128 00:08:37,720 --> 00:08:41,640 waardoor je behoefte afneemt. De volgende stap is zelf opwekken. 129 00:08:41,760 --> 00:08:45,320 Dan neemt de energiebehoefte die je moet inkopen af. 130 00:08:45,440 --> 00:08:51,160 En dan blijft de derde stap over. En dat is duurzaam inkopen van... 131 00:08:51,280 --> 00:08:54,240 het restant van je energiebehoefte. 132 00:08:54,360 --> 00:08:57,960 Door middel van GvO's, Garanties van Oorsprong... 133 00:08:58,080 --> 00:09:00,800 die we dadelijk verder toelichten en gascertificaten. 134 00:09:02,480 --> 00:09:06,960 Bij de laatste punt, punt 3, staan we vandaag in principe stil. 135 00:09:07,080 --> 00:09:10,160 Niet in principe, we staan er gewoon bij stil. 136 00:09:10,280 --> 00:09:13,240 We staan er bij stil. -Dat is het hoofdthema van deze dag. 137 00:09:13,360 --> 00:09:17,920 Of van dit webinar. -Ja, maar die Garantie Van Oorsprong... 138 00:09:18,040 --> 00:09:21,520 daar ben ik ook wel nieuwsgierig naar. Dat heeft er ook mee te maken... 139 00:09:21,640 --> 00:09:26,880 dat 'ik betaal groen... Ik koop groen gas of groene elektriciteit... 140 00:09:27,000 --> 00:09:30,080 maar dat wil helemaal niet zeggen dat dat uit mijn stopcontact komt. 141 00:09:30,200 --> 00:09:33,120 Daar is zo veel onduidelijkheid over. 142 00:09:33,240 --> 00:09:36,760 Hoe zit dat? -Hoe zit dat? Nou, dat is een hele goede vraag. 143 00:09:36,880 --> 00:09:40,400 Daar bestaat inderdaad veel onduidelijkheid over. 144 00:09:40,520 --> 00:09:44,720 Het is daarbij belangrijk te weten dat je als overheid... 145 00:09:44,840 --> 00:09:48,840 voor die duurzame inkoop afhankelijk bent van het GvO-systeem. 146 00:09:48,960 --> 00:09:55,840 Dat is een Europees systeem wat de oorsprong... 147 00:09:55,960 --> 00:09:59,720 van de opwek garandeert. Vandaar de naam Garantie Van Oorsprong. 148 00:09:59,840 --> 00:10:03,480 Het is zo dat in Nederland duurzame elektriciteit vooral door windmolens... 149 00:10:03,600 --> 00:10:07,360 zonnepanelen en biomassa wordt opgewekt. Voor iedere megawattuur... 150 00:10:07,480 --> 00:10:13,160 duurzame elektriciteit wordt door CertiQ, onderdeel van Tennet... 151 00:10:13,280 --> 00:10:16,440 onze landelijke netbeheerder één Garantie Van Oorsprong afgegeven. 152 00:10:16,560 --> 00:10:19,080 Die Garantie Van Oorsprong die is vrij verhandelbaar. 153 00:10:21,080 --> 00:10:25,720 Als eindgebruiker betekent dit dat je om duurzaam te kunnen inkopen... 154 00:10:25,840 --> 00:10:30,160 feitelijk twee zaken moet inkopen. Allereerst je elektriciteit zelf. 155 00:10:30,280 --> 00:10:35,920 En daarbij een Garantie Van Oorsprong als bewijs van de verduurzaming. 156 00:10:36,040 --> 00:10:38,760 Pas als je beide koopt, koop je duurzaam in. 157 00:10:38,880 --> 00:10:41,440 Ja... Nou, dat snap ik. -Mooi. 158 00:10:41,560 --> 00:10:45,600 Maar je hebt ook nog verschillende soorten GvO's, he? 159 00:10:45,720 --> 00:10:51,320 Klopt. Het eerste onderscheid daarin is de herkomst van de bron. 160 00:10:51,440 --> 00:10:54,960 Dus waar wordt het opgewekt? Ik noemde nu de Nederlandse opwek. 161 00:10:55,080 --> 00:10:58,440 Maar binnen Europa, ik zei al, het is een Europees systeem... 162 00:10:58,560 --> 00:11:04,000 Binnen Europa vindt in alle landen feitelijk duurzame opwek plaats. 163 00:11:04,120 --> 00:11:07,200 Waarbij in Scandinavië bijvoorbeeld veel waterkracht plaatsvindt. 164 00:11:07,320 --> 00:11:11,320 Ook daar worden GvO's op afgegeven. En ook die zijn op dezelfde manier... 165 00:11:11,440 --> 00:11:13,920 verhandelbaar. 166 00:11:15,240 --> 00:11:19,240 Met name die Scandinavische waterkracht-GvO's zijn lange tijd... 167 00:11:19,360 --> 00:11:23,400 slecht in het nieuws geweest. Onder de noemer 'sjoemelstroom'... 168 00:11:24,520 --> 00:11:26,080 stonden die niet goed bekend. 169 00:11:26,200 --> 00:11:30,720 En dat heeft de vraag naar Nederlandse GvO's onder andere doen toenemen. 170 00:11:34,200 --> 00:11:38,360 Naast die eis bij de aanbesteding voor Nederlandse GvO's... 171 00:11:38,480 --> 00:11:44,280 is er vanuit de overheden steeds meer vraag ook naar... 172 00:11:44,400 --> 00:11:48,120 de levering door leveranciers van nieuwe opwek. 173 00:11:48,240 --> 00:11:53,480 Het realiseren van nieuwe opwek middels je inkoop van energie... 174 00:11:53,600 --> 00:11:57,440 Dus een leverancier stimuleren om nieuwe opwek voor je te realiseren... 175 00:11:57,560 --> 00:12:02,600 noemen we additionaliteit. Dat is 'n eis die je in je aanbesteding kan meenemen. 176 00:12:02,720 --> 00:12:09,400 Om die energietransitie te stimuleren en zo nieuwe opwek te laten realiseren. 177 00:12:09,520 --> 00:12:15,640 Een andere aanvullende eis of een wens eigenlijk vanuit veel overheden... 178 00:12:15,760 --> 00:12:19,880 is dat die nieuwe opwek binnen hun eigen regio wordt gerealiseerd. 179 00:12:21,160 --> 00:12:23,200 Aan de ene kant hebben we additionaliteit, nieuwe opwek. 180 00:12:23,320 --> 00:12:27,240 En aan de andere kant hebben we regionaliteit, dus nieuwe opwek... 181 00:12:27,360 --> 00:12:29,640 in je eigen regio. -Waarom zou je dat willen? 182 00:12:29,760 --> 00:12:35,000 Omdat je op die manier vanuit je eigen regio bijdraagt aan... 183 00:12:35,120 --> 00:12:38,360 de Nederlandse doelstellingen maar vooral aan je regionale doelstellingen. 184 00:12:38,480 --> 00:12:42,200 En vanuit het klimaatakkoord dienen 27 verschillende regio's... 185 00:12:42,320 --> 00:12:45,600 in Nederland een regionale energiestrategie te ontwikkelen. 186 00:12:45,720 --> 00:12:48,920 Die hebben allemaal hun eigen targets. -Om binnen hun eigen regio... 187 00:12:49,040 --> 00:12:50,680 duurzame opwek te realiseren. 188 00:12:50,800 --> 00:12:52,840 Maar hoe zit het dan met die windparken op zee? 189 00:12:52,960 --> 00:12:56,800 Als dat er komt dan zijn we ineens in een klap van, waar zaten we? 190 00:12:56,920 --> 00:13:01,960 Van zeven procent naar? Is daarmee niet meteen alles opgelost? 191 00:13:03,880 --> 00:13:07,160 Het is niet voldoende. -Het is niet voldoende. 192 00:13:07,280 --> 00:13:09,640 Als het zo makkelijk zou zijn, Judith, dan was dat het plan... 193 00:13:09,760 --> 00:13:13,960 wat nu uitgerold zou worden. De realiteit is denk ik weerbarstiger. 194 00:13:14,080 --> 00:13:18,040 En we weten ondertussen dat iedereen zal moeten gaan bijdragen... 195 00:13:18,160 --> 00:13:20,440 aan de energietransitie om die te laten slagen. 196 00:13:20,560 --> 00:13:24,520 Regionaliteit betekent ook allemaal je steentje bijdragen. 197 00:13:24,640 --> 00:13:27,160 Dat 'not in my backyard' dat gaat dan niet meer op. 198 00:13:27,280 --> 00:13:31,880 Iedereen moet iets bedenken waardoor je je eigen energiesysteem voedt. 199 00:13:32,000 --> 00:13:37,000 Not in my backyard is 'n idee wat men wellicht moet gaan loslaten. 200 00:13:37,120 --> 00:13:42,480 Dat zeg je heel mooi diplomatiek. Even kort, maar hoe zit het met gas? 201 00:13:42,600 --> 00:13:44,280 We hebben het nu alleen maar over elektriciteit. 202 00:13:44,400 --> 00:13:51,600 Ja, gas koop je in de basis in door... gas in te kopen. 203 00:13:51,720 --> 00:13:56,080 Maar je verduurzaamt het middels CO2-compensatiecertificaten. 204 00:13:58,640 --> 00:14:02,080 Die komen niet voort uit de opwek van duurzaam gas. 205 00:14:02,200 --> 00:14:05,200 Maar vanuit klimaatprojecten vanuit derdewereldlanden. 206 00:14:05,320 --> 00:14:08,800 Waar 1 ton CO2-reductie middels dat project... 207 00:14:08,920 --> 00:14:13,840 één CO2-compensatiecertificaat vertegenwoordigt. 208 00:14:13,960 --> 00:14:16,920 Ook die zijn weer verhandelbaar. En die kun je dus kopen... 209 00:14:17,040 --> 00:14:19,160 om je CO2-uitstoot te reduceren. 210 00:14:20,080 --> 00:14:25,920 Als je echt duurzaam gas wilt inkopen zul je groen-gas-GvO's moeten inkopen. 211 00:14:26,040 --> 00:14:30,120 En dat GvO-systeem is voor gas in principe hetzelfde als voor elektriciteit. 212 00:14:30,240 --> 00:14:36,080 Waarbij voor iedere megawattuur duurzaam geproduceerd groen gas... 213 00:14:36,200 --> 00:14:41,080 wat wordt vergist... de biomassa wordt vergist... 214 00:14:41,200 --> 00:14:44,920 en opgewaardeerd tot aardgaskwaliteit en op 't Nederlandse aardgasnet gezet. 215 00:14:45,040 --> 00:14:47,840 En op dat moment wordt er een GvO voor afgegeven... 216 00:14:47,960 --> 00:14:53,080 die opnieuw vrij verhandelbaar is en ook door overheden in te kopen. 217 00:14:54,920 --> 00:14:57,880 Om op die manier hun aardgasverbruik te verduurzamen. 218 00:14:58,000 --> 00:15:01,440 Het is nog best taaie kost. Jullie begrijpen het heel goed. 219 00:15:01,560 --> 00:15:04,080 Bij mij begint het een beetje te dagen. Maar het lijkt me voor de inkopers... 220 00:15:04,200 --> 00:15:06,920 Je moet het ook in je eigen organisatie verkopen. 221 00:15:07,040 --> 00:15:09,360 De gemeente moet het aan haar burgers verkopen. 222 00:15:09,480 --> 00:15:13,600 En ga het dan maar eens uitleggen. Als iemand het niet snapt... 223 00:15:13,720 --> 00:15:19,160 dat ie dan zegt: Nah, sjoemelstroom. Maar dat is wat kort door de bocht. 224 00:15:19,280 --> 00:15:21,800 We gaan naar de poll, jongens. We hebben een volgende vraag voor jullie. 225 00:15:23,040 --> 00:15:26,440 Wij zijn benieuwd wat voor elektriciteit jouw organisatie gebruikt... 226 00:15:26,560 --> 00:15:28,800 op dit moment? Zit dat op grijze energie? 227 00:15:28,920 --> 00:15:33,360 Op Europese GvO's? Of op de Nederlandse GvO's? 228 00:15:33,480 --> 00:15:35,880 Laat ons alsjeblieft weten hoever jullie al zijn. 229 00:15:36,000 --> 00:15:39,120 En dan komen we zo op de uitslag terug. -Ik ben heel benieuwd. 230 00:15:39,240 --> 00:15:43,360 Ja, ik ook. De markt verkennen betekent ook de prijzen verkennen. 231 00:15:43,480 --> 00:15:47,400 Kun je daar wat meer over vertellen? Die prijsstructuur van groene energie. 232 00:15:47,520 --> 00:15:53,440 Daar is een heleboel over te zeggen. Ik noemde al even de Europese GvO's. 233 00:15:53,560 --> 00:15:59,240 Die pollvraag hebben we net gehad. Hier zien we een overzicht... 234 00:15:59,360 --> 00:16:02,840 van indicatieve prijzen. Op Europees niveau zou je kunnen zeggen... 235 00:16:02,960 --> 00:16:07,840 dat er een overschot aan GvO's is. De vraag vanuit landen als Scandinavië... 236 00:16:07,960 --> 00:16:13,200 of als Noorwegen naar hun eigen GvO's vanuit die waterkrachtcentrales... 237 00:16:13,320 --> 00:16:17,160 is niet groot. Tegelijkertijd worden er wel heel veel GvO's geproduceerd. 238 00:16:17,280 --> 00:16:22,080 In Nederland is dat eigenlijk andersom. Waar veel meer vraag is. 239 00:16:22,200 --> 00:16:24,880 Maar veel minder GvO's beschikbaar. 240 00:16:25,000 --> 00:16:28,720 En dat zie je heel duidelijk terug nu ook in dit prijsoverzicht. 241 00:16:28,840 --> 00:16:32,880 Waar de eerste stap, de Scandinavische waterkracht... 242 00:16:33,000 --> 00:16:39,200 een indicatieve prijs op dit moment vertegenwoordigt van 1 à 1,2 euro. 243 00:16:39,320 --> 00:16:47,280 En je ziet die prijs oplopen tot aan de Nederlandse Wind/Zon GvO's... 244 00:16:47,400 --> 00:16:50,920 die indicatief ongeveer 7 à 8 euro kosten op dit moment. 245 00:16:52,560 --> 00:16:55,840 Mocht je daar nou nog een additionaliteitseis aan koppelen... 246 00:16:55,960 --> 00:17:01,960 zijn ze afhankelijk van de aanbesteding en allerlei andere factoren... 247 00:17:02,080 --> 00:17:05,600 ongeveer een euro duurder nog dan de reguliere GvO's. 248 00:17:05,720 --> 00:17:07,600 Ja, dat kan bijna een factor 10 schelen. 249 00:17:07,720 --> 00:17:10,920 Ten opzichte van de Scandinavische waterkracht. -Ja. 250 00:17:11,040 --> 00:17:15,920 Ja, dat klopt. Tegelijkertijd is het, denk ik, belangrijk... 251 00:17:16,040 --> 00:17:21,960 om de kosten van je GvO's te duiden. 252 00:17:22,080 --> 00:17:25,720 Ten opzichte van je totale elektriciteitskosten. 253 00:17:27,560 --> 00:17:32,320 Hier zien we een staafdiagram waarbij het linker diagram... 254 00:17:32,440 --> 00:17:37,480 eigenlijk de totale energiekosten van 'n fictieve gemeente vertegenwoordigt. 255 00:17:37,600 --> 00:17:41,160 Deze gemeente gebruikt 22 gigawattuur per jaar. 256 00:17:42,960 --> 00:17:45,640 Het linker staafdiagram geeft de totale kosten weer... 257 00:17:45,760 --> 00:17:48,080 ongeveer 3,8 miljoen euro. 258 00:17:48,200 --> 00:17:51,680 Waarbij je duidelijk ziet dat ruim de helft eigenlijk bestaat... 259 00:17:51,800 --> 00:17:54,600 uit belastingen, transportkosten en BTW. 260 00:17:54,720 --> 00:17:58,040 Het zijn kostenelementen die je niet kan beïnvloeden. 261 00:17:59,480 --> 00:18:03,440 Als we nu gaan naar het onderste deel van het linker diagram... 262 00:18:03,560 --> 00:18:09,520 het oranje deel, dan is dat rechts uitvergroot, en daar zien we... 263 00:18:09,640 --> 00:18:14,160 drie elementen die betrekking hebben op je leveringsprijs. 264 00:18:14,280 --> 00:18:18,800 Die bestaat uit drie delen. Allereerst het oranje deel. 265 00:18:18,920 --> 00:18:23,280 De prijs voor de kilowatturen zelf, je elektriciteit. 266 00:18:23,400 --> 00:18:28,240 Die prijs bepaal je na gunning. Als het contract definitief is ga je... 267 00:18:28,360 --> 00:18:33,800 delen van je volume inkopen om tot een uiteindelijke leveringsprijs te komen. 268 00:18:33,920 --> 00:18:35,200 Ja, ik snap het. 269 00:18:35,320 --> 00:18:37,920 Het tweede deel is een opslag van de leverancier. 270 00:18:38,040 --> 00:18:41,840 Het derde de opslag van de GvO. Dat is de GvO-prijs de we eerder noemden. 271 00:18:41,960 --> 00:18:44,920 Die laatste twee, en dat is belangrijk om hier te zien... 272 00:18:45,040 --> 00:18:48,400 dat zijn de twee elementen die je uiteindelijk in je aanbesteding uitvraagt. 273 00:18:50,040 --> 00:18:54,240 En dat is eigenlijk een soort kostenpost die helpt... 274 00:18:54,360 --> 00:18:58,120 om duurzame energieopwekking in Nederland te stimuleren. 275 00:18:58,240 --> 00:19:00,120 Als je het over het groene deel hebt, klopt dat. 276 00:19:00,240 --> 00:19:04,120 De opslag voor de leverancier zijn puur de kosten die de leverancier maakt... 277 00:19:04,240 --> 00:19:06,040 om het contract te kunnen servicen. -Ja. 278 00:19:06,160 --> 00:19:09,440 Dus die heb je sowieso. Dit zijn de elementen die je aanbesteedt. 279 00:19:09,560 --> 00:19:13,200 Ja, het is maar een kleine prijsverhoging in het geheel... 280 00:19:13,320 --> 00:19:16,800 als je dat zo ziet. Die duurdere GvO's van Nederland. 281 00:19:16,920 --> 00:19:21,440 Als we kijken naar de uitslag van onze poll is het netjes... 282 00:19:21,560 --> 00:19:27,480 20% grijs. 50% Europese GvO's maar toch ook 30% Nederlandse GvO's. 283 00:19:27,600 --> 00:19:30,920 Ik vind dat best wel veel. -Ik vind dat behoorlijk veel. 284 00:19:31,040 --> 00:19:37,080 Dat betekent dat 70% van de deelnemers, nou ja... 285 00:19:37,200 --> 00:19:44,160 niet of beperkt duurzaam inkoopt. Dat verbaast me. 286 00:19:44,280 --> 00:19:46,960 Ja? Oké, perfect. Dat moeten we hebben. 287 00:19:47,080 --> 00:19:50,240 We gaan even door met het volgende onderwerp. 288 00:19:50,360 --> 00:19:52,720 Want als je die markt geconsulteerd hebt en je weet... 289 00:19:52,840 --> 00:19:57,520 wat je wil en wat de prijsopbouw is dan begin je met het bepalen... 290 00:19:57,640 --> 00:20:00,920 van je ambitie. Welke opties zijn er dan Christiaan? 291 00:20:01,040 --> 00:20:05,800 Ik noemde net al even naar aanleiding van de poll... 292 00:20:05,920 --> 00:20:10,080 de Europese GvO's als beperkt duurzaam. 293 00:20:10,200 --> 00:20:13,760 In principe is op dit moment... Nee, ik zeg het weer. 294 00:20:13,880 --> 00:20:20,200 Maar de consensus is dat Europese GvO's niet voldoen... 295 00:20:20,320 --> 00:20:23,920 omdat deze niet aansluiten bij de Nederlandse doelstellingen. 296 00:20:24,040 --> 00:20:28,000 De inkoop van Europese GvO's dragen niet bij... 297 00:20:28,120 --> 00:20:30,680 aan het verder verduurzamen van de Nederlandse energievoorziening. 298 00:20:30,800 --> 00:20:36,040 En daarom gaan we er vanuit bij het bepalen van die ambitieniveaus... 299 00:20:36,160 --> 00:20:40,440 dat de inkoop van Nederlandse GvO's als basisniveau geldt. 300 00:20:40,560 --> 00:20:44,040 Dus de Europese GvO's voldoen daarbij niet. 301 00:20:44,160 --> 00:20:47,120 Mocht je daar nou aanvullende eisen op willen stellen... 302 00:20:47,240 --> 00:20:51,720 ik noemde al de additionaliteit, wil je met je uitvraag bijdragen... 303 00:20:51,840 --> 00:20:56,040 aan de creatie van nieuwe opwek dan definiëren we... 304 00:20:56,160 --> 00:21:00,320 het tweede ambitieniveau als de additionele uitvraag. 305 00:21:00,440 --> 00:21:02,920 Daarvan is de gemeente Den Haag een mooi voorbeeld. 306 00:21:03,040 --> 00:21:05,520 We hebben de afgelopen jaren meerdere grote gemeenten... 307 00:21:05,640 --> 00:21:07,920 dergelijke uitvragen zien doen. 308 00:21:08,040 --> 00:21:10,080 Wat is er gebeurd, Machiel, in Den Haag? 309 00:21:10,200 --> 00:21:15,880 Daar hebben ze de aanbesteding in twee percelen gedaan. 310 00:21:16,000 --> 00:21:20,720 Met een nieuwe partij. En die nieuwe partij is vooral ook... 311 00:21:20,840 --> 00:21:23,760 De komende jaren gaan die meer duurzame energie opwekken. 312 00:21:23,880 --> 00:21:26,920 Als ik het goed heb begrepen. -Waarom was dat splitsen dan nodig? 313 00:21:27,040 --> 00:21:32,680 Ook om, zeg maar, een nieuwkomer in de markt ruimte te geven. 314 00:21:32,800 --> 00:21:35,320 Ja, want er was nog niet genoeg capaciteit in Den Haag... 315 00:21:35,440 --> 00:21:38,840 beschikbaar dus toen hebben ze het zo gedaan in twee percelen. 316 00:21:38,960 --> 00:21:41,920 Dat is een aanbestedingsslimmigheidje. 317 00:21:42,040 --> 00:21:43,200 Ja, correct. -Exact. 318 00:21:43,320 --> 00:21:46,560 De gemeente Den Haag gebruikt ongeveer 57 gigawattuur. 319 00:21:46,680 --> 00:21:49,560 En binnen die stadsgrenzen is het onmogelijk... 320 00:21:49,680 --> 00:21:54,720 om daar die volledige capaciteit te gaan realiseren. 321 00:21:54,840 --> 00:21:58,360 Het ligt wel aan zee. -Het ligt aan zee maar... 322 00:21:58,480 --> 00:22:02,080 Ja, getijdenenergie hadden ze nog aan kunnen denken. 323 00:22:02,200 --> 00:22:04,800 Dat is aanbestedingstechnisch dan weer wat lastig. 324 00:22:04,920 --> 00:22:10,600 Die techniek is nog nieuw. Maar om toch een extra stimulans te geven... 325 00:22:10,720 --> 00:22:12,720 is inderdaad dat tweede perceel bedacht. 326 00:22:12,840 --> 00:22:16,720 Goed, het kan nog een stapje ambitieuzer. 327 00:22:16,840 --> 00:22:21,640 Ja, en dan ga je daadwerkelijk regionaal je nieuwe opwek... 328 00:22:21,760 --> 00:22:24,360 laten realiseren. 329 00:22:24,480 --> 00:22:28,920 Een bekend voorbeeld daarvan is het collectief Arnhem/Nijmegen... 330 00:22:29,040 --> 00:22:31,400 wat een aantal jaar geleden een zeer ambitieuze aanbesteding... 331 00:22:31,520 --> 00:22:33,600 in de markt heeft gezet. En met een mooi resultaat. 332 00:22:33,720 --> 00:22:37,760 Waar nu inderdaad regionaal nieuwe opwek wordt gerealiseerd. 333 00:22:37,880 --> 00:22:40,800 Wat was dat voor soort project, Machiel? 334 00:22:40,920 --> 00:22:45,400 Zeventien gemeenten in de regio, waarvan twee grote... 335 00:22:45,520 --> 00:22:50,280 Arnhem en Nijmegen en andere. Die hebben het gebundeld. 336 00:22:50,400 --> 00:22:54,280 Hun inkoopkracht. En vervolgens zijn ze gaan kijken... 337 00:22:54,400 --> 00:22:57,880 hoe ze met nieuwe bronnen die nieuw neergezet worden... 338 00:22:58,000 --> 00:23:04,040 waterkracht, zon, wind... Hoe kan de energie geleverd worden? 339 00:23:04,160 --> 00:23:11,880 Dus dat was een gecombineerde uitvraag op dat hoogste niveau. 340 00:23:12,000 --> 00:23:14,520 En daar zijn dus ook daadwerkelijk in de regio... 341 00:23:14,640 --> 00:23:19,640 nieuwe opwekkingsinstallaties voor... -Of worden de komende tijd aangelegd. 342 00:23:19,760 --> 00:23:22,600 Die komen eraan. Voor hoelang is zo'n contract dan, Christiaan? 343 00:23:22,720 --> 00:23:24,200 Vijftien jaar. -Vijftien jaar. 344 00:23:24,320 --> 00:23:28,080 Ik doe altijd maar één jaar. En dan word ik weer gebeld. 345 00:23:28,200 --> 00:23:32,320 Of twee. Waarom vijftien? -De consumentenmarkt... 346 00:23:32,440 --> 00:23:37,280 voor de energie is toch wat anders dan grootschalige inkoop... 347 00:23:37,400 --> 00:23:42,120 vanuit de overheden. Ik persoonlijk koop ook thuis maar voor één jaar in. 348 00:23:42,240 --> 00:23:45,160 Zodat ik elk jaar opnieuw m'n keuze kan maken en kan switchen. 349 00:23:45,280 --> 00:23:51,600 Maar als je een leverancier triggert of uitdaagt om extra dingen... 350 00:23:51,720 --> 00:23:54,680 voor jou te gaan ontwikkelen dan moet daar iets tegenover staan. 351 00:23:54,800 --> 00:23:59,920 En bovendien moet je ze tijd geven om die capaciteit te ontwikkelen. 352 00:24:00,040 --> 00:24:04,160 Dat gaat dan in één contract. Zowel de afname van gewone energie... 353 00:24:04,280 --> 00:24:08,400 uit het net als het opwekken. Dat is een gecombineerd pakket. 354 00:24:08,520 --> 00:24:13,320 Dat maakt het ook wel interessant voor een energieleverancier. 355 00:24:15,280 --> 00:24:17,560 Eens even kijken. Nog een laatste vraag. 356 00:24:17,680 --> 00:24:22,720 Over de kleine spelers. In hoeverre zijn er al kleine... 357 00:24:22,840 --> 00:24:25,320 vernieuwende spelers op de markt op het gebied van energie... 358 00:24:25,440 --> 00:24:26,880 en wat kunnen wij daarmee? 359 00:24:32,080 --> 00:24:36,600 Passend bij de ontwikkeling van decentralisatie zien we steeds meer... 360 00:24:36,720 --> 00:24:40,120 andere partijen zoals coöperaties opstaan. 361 00:24:40,240 --> 00:24:45,840 Die, zoals Machiel zelf heeft gedaan in Utrecht, projecten optuigen. 362 00:24:45,960 --> 00:24:48,080 Al dan niet met bewoners of andere partijen. 363 00:24:48,200 --> 00:24:52,840 Om lokaal dit soort projecten van de grond te krijgen. 364 00:24:52,960 --> 00:24:59,000 Tegelijkertijd zien we dat in aanbestedingsland... 365 00:24:59,120 --> 00:25:02,560 we toch nog afhankelijk zijn voor de elektriciteit... 366 00:25:02,680 --> 00:25:08,480 van de vijf grote energieleveranciers. En voor gas zijn het er zes. 367 00:25:09,600 --> 00:25:13,120 Simpelweg omdat het grote, complexe contracten zijn... 368 00:25:13,240 --> 00:25:16,920 en waar je een partij voor nodig hebt die dat kan leveren... 369 00:25:17,040 --> 00:25:20,560 en ook contractueel op het gebied van facturatie en dergelijke... 370 00:25:20,680 --> 00:25:27,240 kan uitvoeren. -In het leernetwerk is ook een marktconsultatie. 371 00:25:27,360 --> 00:25:32,200 Ja, klopt. Dat is de laatste bijeenkomst in november. 372 00:25:32,320 --> 00:25:33,560 7 november uit m'n hoofd. 373 00:25:34,200 --> 00:25:37,160 Je ziet dat het energielandschap echt aan het veranderen is. 374 00:25:37,280 --> 00:25:41,920 En ja, we zijn heel benieuwd wat voor vragen er straks... 375 00:25:42,040 --> 00:25:45,480 in dat leernetwerk naar boven komen. En hoe we dan die slotdag... 376 00:25:45,600 --> 00:25:49,640 met partijen en met de markt... -Nodig je daar dan ook... 377 00:25:49,760 --> 00:25:52,240 alleen die grote partijen uit? Of ook die kleine? 378 00:25:52,360 --> 00:25:56,360 Ik denk juist die kleine ook. -Die kan je eigenlijk niet... 379 00:25:56,480 --> 00:26:00,960 Welke rol spelen die daar dan in? Als je die niet daadwerkelijk... 380 00:26:01,080 --> 00:26:06,000 kan laten inschrijven. -Ik denk dat ze ook mee kunnen denken... 381 00:26:06,120 --> 00:26:12,800 naar nieuwe oplossingen. Er schiet me nu even niks te binnen. 382 00:26:12,920 --> 00:26:16,560 Machiel noemde net terecht al het voorbeeld van Den Haag. 383 00:26:16,680 --> 00:26:20,680 Waar een tweede perceel is ingezet om toch zo'n partij mee te nemen. 384 00:26:20,800 --> 00:26:24,120 We noemden al de wens om regionaal dingen te ontwikkelen. 385 00:26:24,240 --> 00:26:28,720 Dit zijn allemaal nieuwe ontwikkelingen die wellicht nog vorm moeten krijgen. 386 00:26:28,840 --> 00:26:33,320 Maar waarbij dat soort partijen wel zullen gaan bijdragen. 387 00:26:33,440 --> 00:26:35,600 Ja, die hebben we ook wel nodig, denk ik. 388 00:26:35,720 --> 00:26:40,280 Dat kan gecombineerd met zo'n grote uitvraag bij een grotere leverancier. 389 00:26:40,400 --> 00:26:45,040 Maar het gaat erom dat je in die aanbesteding slimmigheden vindt... 390 00:26:45,160 --> 00:26:46,880 om dat op de juiste manier vorm te geven. 391 00:26:47,000 --> 00:26:51,160 All right. Goed, dat was blok 1. Wij gaan door naar het volgende blok. 392 00:26:51,280 --> 00:26:54,840 Namelijk het inkoopproces van de duurzame energie. 393 00:26:57,040 --> 00:26:59,760 We hebben het al een beetje gehad net over een onderwerp... 394 00:26:59,880 --> 00:27:02,760 wat in dit blok zit, de... O, wacht. 395 00:27:04,880 --> 00:27:09,360 Ja, daar waren we. De marktconsultatie. 396 00:27:09,480 --> 00:27:13,240 Maar goed, misschien kun je daar even kort doorheen gaan. 397 00:27:13,360 --> 00:27:16,360 Ik denk dat het belangrijk is als je een hoog ambitieniveau definieert... 398 00:27:16,480 --> 00:27:19,320 als gemeente, of als overheid. 399 00:27:20,560 --> 00:27:24,040 Als je additioneel regionaal wilt gaan inkopen... 400 00:27:24,160 --> 00:27:27,040 dan is een marktconsultatie simpelweg noodzakelijk. 401 00:27:27,160 --> 00:27:31,960 Omdat je in je aanbesteding geen ambities en doelstellingen... 402 00:27:32,080 --> 00:27:34,560 wilt formuleren die de markt simpelweg niet kan leveren. 403 00:27:34,680 --> 00:27:37,080 Dan mislukt je aanbesteding. -Ja. 404 00:27:40,080 --> 00:27:42,880 We noemden al het beperkte aantal leveranciers. 405 00:27:44,320 --> 00:27:48,000 Daarmee is dat risico wel wat groter dan wellicht in andere markten. 406 00:27:49,120 --> 00:27:51,800 En het tweede aandachtspunt wat ik daarbij zou willen noemen... 407 00:27:51,920 --> 00:27:56,960 is dat het het overwegen waard is om bij een hele ambitieuze aanbesteding... 408 00:27:57,080 --> 00:28:00,360 of een hele ambitieuze uitvraag andere aanbestedingsvormen... 409 00:28:00,480 --> 00:28:04,240 dan een reguliere Europese aanbesteding te overwegen. 410 00:28:04,360 --> 00:28:07,920 Zoals een concurrentiegerichte dialoog of een BVP-procedure. 411 00:28:08,040 --> 00:28:11,800 Waarbij je in de voorbereiding van je aanbesteding eigenlijk al... 412 00:28:11,920 --> 00:28:17,360 mogelijke leveranciers betrekt. En op die manier optimaal... 413 00:28:17,480 --> 00:28:19,760 de marktmogelijkheden kan koppelen aan jouw wensen. 414 00:28:19,880 --> 00:28:23,080 Ik heb een vraag binnengekregen. 415 00:28:23,200 --> 00:28:26,040 Misschien haalt het een beetje de flow uit het verhaal... 416 00:28:26,160 --> 00:28:28,000 maar het is toch wel erg leuk om 'm even te stellen. 417 00:28:28,120 --> 00:28:32,920 Ad van Gasunie, dat is een leuke achternaam, wil weten: 418 00:28:33,040 --> 00:28:35,960 Is er een plek waar ik eenvoudig de GvO-prijs van dit moment... 419 00:28:36,080 --> 00:28:40,520 kan terugvinden? -Dat is een hele goeie vraag, Ad. 420 00:28:40,640 --> 00:28:41,880 Blijkbaar niet he? 421 00:28:42,000 --> 00:28:44,440 Als Ad daadwerkelijk van Gasunie is dan weet ie het antwoord. 422 00:28:47,280 --> 00:28:50,880 Maar dat is niet zo makkelijk dus. -Dat bestaat er niet. 423 00:28:51,000 --> 00:28:53,720 De GvO-markt is niet een transparante markt... 424 00:28:53,840 --> 00:28:56,440 zoals elektriciteit of aardgas dat zijn. 425 00:28:56,560 --> 00:29:01,280 Waar op ENDEX elke dag prijzen worden weergegeven. 426 00:29:03,040 --> 00:29:05,560 De prijzen die we hebben laten zien zijn puur indicatief. 427 00:29:05,680 --> 00:29:08,760 En op basis van de ervaring die we hebben met recente aanbestedingen. 428 00:29:08,880 --> 00:29:15,880 Er is niet een openbaar handelsplatform of iets dergelijks. 429 00:29:16,000 --> 00:29:19,440 Ze staan niet op de beurs. Nog een vraag: 430 00:29:19,560 --> 00:29:23,640 Erik vraagt of biogas hetzelfde is als groen gas. 431 00:29:23,760 --> 00:29:30,160 Goeie vraag. Nee. Biogas is eigenlijk... 432 00:29:30,280 --> 00:29:34,560 het voorstadium van groen gas. Biogas is het resultaat van... 433 00:29:34,680 --> 00:29:38,160 de vergisting van biomassa in een vergistingsinstallatie. 434 00:29:38,280 --> 00:29:42,000 Daar komt biogas uit. Dat is al brandbaar. 435 00:29:42,120 --> 00:29:44,840 Maar nog niet op hetzelfde niveau als het aardgas... 436 00:29:44,960 --> 00:29:48,320 De calorische waarde. -Ja, er zit nog wat vervuiling in. 437 00:29:48,440 --> 00:29:51,400 Er moeten wat zaken aan toegevoegd worden en wat uitgehaald worden. 438 00:29:51,520 --> 00:29:54,880 En als dat gedaan is dan gaat het het net op. 439 00:29:55,000 --> 00:29:56,960 En op dat moment noemen we het gewoon gas. 440 00:29:57,080 --> 00:29:59,160 Heel goed. -Afgelopen jaar zijn we... 441 00:29:59,280 --> 00:30:05,240 ook een hele dag op gas ingegaan. -We gaan er nu wat korter doorheen. 442 00:30:05,360 --> 00:30:08,360 Maar het is minstens zo belangrijk en er zijn ook keuzes te maken... 443 00:30:08,480 --> 00:30:12,040 over de eigen opwekking. En over besparing et cetera. 444 00:30:12,160 --> 00:30:13,640 Exact. -Goed punt. 445 00:30:13,760 --> 00:30:16,520 We realiseren ons dat we het onderwerp tekortdoen. 446 00:30:16,640 --> 00:30:18,760 Maar dan moet je maar naar het leernetwerk komen. 447 00:30:18,880 --> 00:30:23,320 Zullen we verdergaan met de aanbestedingstechnische keuzes? 448 00:30:28,240 --> 00:30:31,000 Ook daarvoor geldt natuurlijk dat er zo veel verschillende facetten zijn... 449 00:30:31,120 --> 00:30:35,520 die je kan bespreken. En dat de negen uur bij het vorige leernetwerk... 450 00:30:35,640 --> 00:30:37,680 maar net voldoende was om die te behandelen. 451 00:30:37,800 --> 00:30:41,520 De tien minuten die ons nu nog resten niet. 452 00:30:41,640 --> 00:30:45,000 Daarom zal ik een aantal punten even aanstippen. 453 00:30:46,400 --> 00:30:52,880 De eerste vraag die je als aanbesteder jezelf kan stellen is: 454 00:30:53,000 --> 00:30:57,720 Wil ik elektriciteit of gas en de GvO's gezamenlijk of gescheiden inkopen. 455 00:30:57,840 --> 00:31:01,960 Ook dat hangt weer samen met je ambitieniveau. 456 00:31:02,080 --> 00:31:07,840 Als je aanvullende eisen wilt stellen aan je GvO's... 457 00:31:07,960 --> 00:31:12,160 dan is die gecombineerde inkoop feitelijk noodzakelijk. 458 00:31:12,280 --> 00:31:16,480 We noemden het al eerder. Voor de leveranciers is dat... 459 00:31:16,600 --> 00:31:19,200 bijna een must om die gecombineerd aan te bieden. 460 00:31:22,080 --> 00:31:25,400 Stel je die eisen niet, dan heb je de mogelijkheid om ze los in te kopen. 461 00:31:25,520 --> 00:31:28,840 En dat kan mogelijk meer flexibiliteit geven... 462 00:31:28,960 --> 00:31:30,600 bij de inkoop van je GvO's. 463 00:31:30,720 --> 00:31:34,760 Daar is de markt om die in te kopen toch wat breder. 464 00:31:34,880 --> 00:31:38,440 En daar kan je bijvoorbeeld van jaar op jaar bepalen... 465 00:31:38,560 --> 00:31:42,320 welke hoeveelheid GvO's je wilt of welke soort GvO's je wilt inkopen. 466 00:31:42,440 --> 00:31:47,280 Dus dat biedt meer flexibiliteit. Dat was de eerste overweging. 467 00:31:47,400 --> 00:31:51,760 Een aantal meer praktische aandachtspunten die ik wil meegeven... 468 00:31:51,880 --> 00:31:56,520 is vroegtijdig in je voorbereiding te beginnen met de inventarisatie... 469 00:31:56,640 --> 00:32:00,080 van je aansluitbestand. Met het aansluitbestand bedoel ik... 470 00:32:00,200 --> 00:32:05,120 de totale lijst met aansluitingen, adressen, EAN-codes... 471 00:32:05,240 --> 00:32:09,400 facturatiegegevens die daarbij horen. De ervaring leert... 472 00:32:09,520 --> 00:32:13,560 dat dat veel tijd kost. Tegelijkertijd is het een heel belangrijk bestand... 473 00:32:13,680 --> 00:32:15,400 omdat het eigenlijk de basis van je aanbesteding is. 474 00:32:16,960 --> 00:32:20,160 Het tweede punt om in je voorbereiding goed over na te denken... 475 00:32:20,280 --> 00:32:25,320 is de mate van flexibiliteit die je in je overeenkomst wilt vastleggen. 476 00:32:25,440 --> 00:32:30,720 En dan hebben we het over volume- en GvO-bandbreedtes. 477 00:32:30,840 --> 00:32:36,000 Wat betekent dat door de jaren heen je afname zal variëren. 478 00:32:36,120 --> 00:32:41,120 En je wil daar natuurlijk je contract zo op aangepast hebben... 479 00:32:41,240 --> 00:32:44,120 dat daar geen negatieve consequenties aanhangen. 480 00:32:44,240 --> 00:32:47,960 Tegelijkertijd wil je dat je GvO-inkoop afgestemd is... 481 00:32:48,080 --> 00:32:51,800 op je daadwerkelijke hoeveelheid afgenomen elektriciteit. 482 00:32:51,920 --> 00:32:57,400 Je had het net over dat je contracten sluit voor tien, vijftien jaar vaak. 483 00:32:57,520 --> 00:33:00,480 Tegelijkertijd kan er in die tijd heel veel gebeuren. 484 00:33:00,600 --> 00:33:03,680 Demografisch heb je je gemeente waarschijnlijk wel in beeld. 485 00:33:03,800 --> 00:33:08,760 Maar wij hadden ook een webinar over duurzame voertuigparken. 486 00:33:08,880 --> 00:33:13,320 En dan gaan ineens alle gemeentewagens elektriciteit tanken... 487 00:33:13,440 --> 00:33:16,960 bij jou. Dat lijkt mij een flinke toename geven. 488 00:33:17,080 --> 00:33:22,320 Hoe moet je daar een inschatting van maken? 489 00:33:22,440 --> 00:33:24,600 Hoe meer je van tevoren kan inschatten hoe beter. 490 00:33:24,720 --> 00:33:27,760 Alle informatie die je voor de komende jaren beschikbaar hebt... 491 00:33:27,880 --> 00:33:31,200 zou mijn advies zijn om die mee te nemen in je aanbesteding. 492 00:33:31,320 --> 00:33:33,520 En je toekomstige leverancier daarover te informeren. 493 00:33:33,640 --> 00:33:37,000 Maar tegelijkertijd over een periode van tien jaar heb je dat niet allemaal... 494 00:33:37,120 --> 00:33:42,040 inzichtelijk. En dat onderstreept nog meer die noodzaak... 495 00:33:42,160 --> 00:33:45,240 naar voldoende flexibiliteit in je overeenkomst. 496 00:33:47,400 --> 00:33:50,400 Daar komen we later ook nog heel even op terug als het goed is. 497 00:33:50,520 --> 00:33:56,760 Het derde punt in je voorbereiding is het opstellen van de juiste facturatie-eisen. 498 00:33:56,880 --> 00:33:58,680 En eisen ten aanzien van andere dienstverlening. 499 00:33:58,800 --> 00:34:05,720 Veel van de kijkers zullen vanuit het verleden de uitdagingen hiervan... 500 00:34:05,840 --> 00:34:08,160 hebben ervaren. 501 00:34:08,280 --> 00:34:11,680 Waar contracten voor gemeenten vaak om veel aansluitingen gaan. 502 00:34:11,800 --> 00:34:15,960 Leveranciers vanuit het verleden niet per se de beste naam hebben... 503 00:34:16,080 --> 00:34:20,200 over de juiste facturatie. Regel dat van tevoren goed in. 504 00:34:21,360 --> 00:34:26,280 De vervolgstap is wat wij noemen het contractmanagement. 505 00:34:26,400 --> 00:34:29,760 Zoals ik al zei: Na de definitieve gunning ga je pas echt... 506 00:34:29,880 --> 00:34:32,960 je elektriciteits- of gasprijs vastleggen. 507 00:34:33,080 --> 00:34:36,480 Door op de termijnmarkten delen van je volume in te kopen. 508 00:34:36,600 --> 00:34:39,520 En dat doe je aan de hand van een fixatiestrategie. 509 00:34:39,640 --> 00:34:43,720 Het fixeren van je volumes. Om zodoende, voor start levering... 510 00:34:43,840 --> 00:34:45,440 je leveringsprijs vast te leggen. 511 00:34:45,560 --> 00:34:51,040 Mijn advies zou zijn om daar een goede adviseur voor in te huren. 512 00:34:51,160 --> 00:34:55,480 Die je daarbij kan ondersteunen. En op die manier... 513 00:34:55,600 --> 00:34:59,000 op een passende wijze die prijsvorming tot stand laten komen. 514 00:34:59,120 --> 00:35:06,520 Dan een vraagje ook aan jou Machiel. Dit is best wel gespecialiseerd werk. 515 00:35:06,640 --> 00:35:12,280 De termen die voorbij komen. Stel je bent van een kleinere gemeente. 516 00:35:12,400 --> 00:35:17,480 En je hebt gewoon niet een hele afdeling die over die expertise beschikt. 517 00:35:17,600 --> 00:35:21,840 Komen die ook naar het leernetwerk? Hoe kunnen die daarmee omgaan? 518 00:35:21,960 --> 00:35:26,640 Juist, denk ik, dat tijdens dat leernetwerk er andere mensen zijn... 519 00:35:26,760 --> 00:35:29,600 die ook heel veel willen leren en samen optrekken. 520 00:35:29,720 --> 00:35:35,000 Daar heb je als kleine gemeente ook heel veel aan. 521 00:35:35,120 --> 00:35:38,440 Ook bijvoorbeeld een waterschap die ook deelneemt. 522 00:35:38,560 --> 00:35:41,840 En die dan misschien heel ver is. Maar die dan juist misschien wel... 523 00:35:41,960 --> 00:35:45,360 met een kleine gemeente om de hoek... -Dus dat soort combinaties... 524 00:35:45,480 --> 00:35:49,680 worden ook weleens... Je had het over eigen opwek in Den Haag. 525 00:35:49,800 --> 00:35:53,480 Den Haag heeft wel volume maar weinig ruimte. 526 00:35:53,600 --> 00:35:57,360 Maar als die samen zouden werken met Wateringen of Noordwijk... 527 00:35:57,480 --> 00:36:01,240 of ik noem maar wat dan hebben die weinig expertise maar wel areaal. 528 00:36:01,360 --> 00:36:06,320 Zo kan je... -Arnhem/Nijmegen is een heel bekend voorbeeld. 529 00:36:06,440 --> 00:36:09,800 Dat collectief noemden we net al. Maar we zien er steeds meer ontstaan. 530 00:36:09,920 --> 00:36:12,720 Precies vanuit de noodzaak die jij eigenlijk benoemt. 531 00:36:12,840 --> 00:36:16,440 Een kleine gemeente heeft zelf misschien niet de expertise in huis. 532 00:36:16,560 --> 00:36:24,120 Ook niet de koopkracht of de volumes om zo'n leverancier... 533 00:36:24,240 --> 00:36:28,200 in beweging te krijgen. En dus ontstaan er inderdaad collectieven... 534 00:36:28,320 --> 00:36:30,200 die gezamenlijk gaan inkopen. -Ja. 535 00:36:30,320 --> 00:36:34,040 Kan ik nog even een vraag stellen over de contractmogelijkheden? 536 00:36:34,160 --> 00:36:38,960 Ik heb een vraag hier. De overheid verplicht om Europees aan te besteden. 537 00:36:39,080 --> 00:36:43,200 Maar mag je dan wel uitsluitend Nederlandse certificaten uitvragen? 538 00:36:43,320 --> 00:36:47,000 Een hele goeie vraag die bij elke aanbesteding terugkomt. 539 00:36:48,840 --> 00:36:51,240 Ja, toch eigen land eerst nu. 540 00:36:56,240 --> 00:37:00,720 Wij zeggen dat het kan. Het gebeurt ook. 541 00:37:00,840 --> 00:37:06,200 Met grote regelmaat. En de argumentatie daarvoor is... 542 00:37:06,320 --> 00:37:10,760 dat vanuit de aanbestedingswet partijen uit heel Europa... 543 00:37:10,880 --> 00:37:12,640 op de opdracht moeten kunnen inschrijven. 544 00:37:12,760 --> 00:37:16,680 Daarom mag je ze niet uitsluiten. Maar ook die Europese partijen... 545 00:37:16,800 --> 00:37:20,520 zoals een Franse leverancier, die kan in Nederland... 546 00:37:20,640 --> 00:37:26,320 de energie op gaan wekken. En die GvO's aanbieden... 547 00:37:26,440 --> 00:37:30,160 aan de aanbestedende dienst. Daarmee wordt het een producteis. 548 00:37:30,280 --> 00:37:33,880 En niet een eis die je stelt aan een leverancier wat niet mag. 549 00:37:34,000 --> 00:37:36,840 Ik snap het. Dank je wel, goeie vraag. 550 00:37:36,960 --> 00:37:40,680 Nog eentje. Is het slim om collectief in te kopen... 551 00:37:40,800 --> 00:37:43,680 bijvoorbeeld met andere gemeenten... Die hebben we al beantwoord. 552 00:37:43,800 --> 00:37:46,720 Dank je wel voor je vraag. Ik had je onderbroken. 553 00:37:46,840 --> 00:37:50,880 Ik heb twee korte punten die ik even wil toelichten. 554 00:37:51,000 --> 00:37:54,760 De volgende stap waar je aan wil denken is het contractbeheer. 555 00:37:54,880 --> 00:37:57,840 De voorbereiding van de aanbesteding is heel belangrijk. 556 00:37:57,960 --> 00:37:59,880 Het aanbestedingsproces is belangrijk. 557 00:38:00,000 --> 00:38:03,040 Maar de uiteindelijke uitvoering van een overeenkomst... 558 00:38:03,160 --> 00:38:08,880 maar vooral hoe de leverancier omgaat met de in de overeenkomst... 559 00:38:09,000 --> 00:38:14,240 vastgestelde doelstellingen. Dat is natuurlijk net zo relevant. 560 00:38:14,360 --> 00:38:16,760 Misschien wel relevanter. En dat zijn zaken die je... 561 00:38:16,880 --> 00:38:18,880 gedurende de contractduur kunt controleren. 562 00:38:19,000 --> 00:38:22,520 Dus denk na over hoe je gedurende de contractperiode... 563 00:38:22,640 --> 00:38:28,760 feitelijk de doelstellingen en de realisatie daarvan blijft monitoren. 564 00:38:28,880 --> 00:38:34,840 Daarvoor kan je ook artikelen in je overeenkomst opnemen. 565 00:38:34,960 --> 00:38:38,320 Door een leverancier bijvoorbeeld een informatieplicht op te leggen. 566 00:38:39,120 --> 00:38:43,240 Het laatste punt is puur ter informatie en we hebben 'm al benoemd. 567 00:38:43,360 --> 00:38:48,400 Met aanvullende eisen je vaak toch te maken hebt... 568 00:38:48,520 --> 00:38:51,280 met een langere contractduur. En we zien nu contractduren... 569 00:38:51,400 --> 00:38:53,160 van tien tot vijftien jaar. 570 00:38:53,280 --> 00:38:57,000 Waar dat vroeger drie tot vijf jaar gemiddeld was. 571 00:38:57,120 --> 00:38:59,800 En voor ons thuis één jaar. -Precies. 572 00:38:59,920 --> 00:39:02,840 Ik heb hier nog een vraag. Wij overwegen als gemeente... 573 00:39:02,960 --> 00:39:07,080 om ook zelf energie op te gaan wekken. Hoe moet ik daar nou mee omgaan... 574 00:39:07,200 --> 00:39:09,560 in het aanbestedingscontract? 575 00:39:10,280 --> 00:39:13,560 Opnieuw een hele goede en relevante vraag. 576 00:39:13,680 --> 00:39:19,960 Ik noemde al de mate van flexibiliteit die je in je overeenkomst nodig hebt. 577 00:39:20,080 --> 00:39:24,080 Die heeft ook betrekking op de hoeveelheid eigen opwek... 578 00:39:24,200 --> 00:39:29,400 die een gemeente realiseert. Zorg dat je in de overeenkomst... 579 00:39:29,520 --> 00:39:34,400 voldoende ruimte hebt om die eigen opwek te kunnen opvangen. 580 00:39:34,520 --> 00:39:38,600 En dat daar bijvoorbeeld een vergoeding tegenover staat. 581 00:39:38,720 --> 00:39:43,800 Die of marktconform is of conform de prijzen die je voor de levering betaalt. 582 00:39:43,920 --> 00:39:48,200 Ja, als je zelf terug gaat leveren. Als je zelf dus ook producent wordt. 583 00:39:48,320 --> 00:39:51,360 In de praktijk zal je niet alles zelf consumeren. 584 00:39:51,480 --> 00:39:54,440 Er wordt ook teruggeleverd. Dat wil je niet voor niets doen. 585 00:39:54,560 --> 00:39:58,840 Het is makkelijk om dat in je leveringsovereenkomst vast te leggen. 586 00:39:58,960 --> 00:40:01,320 Om te zorgen dat je daarvoor vergoed wordt. 587 00:40:01,440 --> 00:40:04,480 Ja, spannende puzzel. -Zo zijn er nog andere aspecten. 588 00:40:04,600 --> 00:40:06,840 Maar het is zeker een belangrijk punt. -Heel goed. 589 00:40:08,800 --> 00:40:15,000 Oké. Waren dit de inhoudelijke punten? -Ongeveer de helft. 590 00:40:15,120 --> 00:40:18,240 Ongeveer de helft. -De helft van wat ik had voorbereid. 591 00:40:18,360 --> 00:40:20,960 En ongeveer een tiende van wat we zouden moeten vertellen. 592 00:40:21,080 --> 00:40:25,120 Nou, laat het je niet demotiveren. 593 00:40:25,240 --> 00:40:28,920 En doe vooral mee aan het leernetwerk. 594 00:40:29,040 --> 00:40:32,520 We houden het hier even bij voor wat betreft de GvO's... 595 00:40:32,640 --> 00:40:34,720 en het ambitieniveau en het aanbestedingsproces. 596 00:40:34,840 --> 00:40:38,800 Als je er meer over wilt weten moet je mee gaan doen met dat leernetwerk. 597 00:40:38,920 --> 00:40:41,360 En daar kan Machiel je meer over vertellen. 598 00:40:41,480 --> 00:40:44,760 Om te beginnen willen we je eventjes wijzen op... 599 00:40:44,880 --> 00:40:48,720 als je verder wilt lezen. Er is al veel opgeleverd ook uit het vorige jaar. 600 00:40:48,840 --> 00:40:51,680 Waar kunnen we terecht? -Sinds begin van het jaar... 601 00:40:51,800 --> 00:40:55,560 hebben we op de PIANOo-website het energiedossier opgenomen. 602 00:40:55,680 --> 00:40:58,040 Volgens mij moet dat in beeld komen. 603 00:40:58,160 --> 00:41:02,800 Ja, even terug. Het Kennisdossier Duurzame Energie. 604 00:41:02,920 --> 00:41:07,640 Daar zijn alle punten van vorig jaar naar voren gekomen. 605 00:41:07,760 --> 00:41:10,040 Praktijkvoorbeelden zijn opgenomen. 606 00:41:10,160 --> 00:41:14,080 Dus ja, ik zou zeggen, wil je er nog meer over weten... 607 00:41:14,200 --> 00:41:16,720 verdiep je daar gewoon in dat dossier. 608 00:41:16,840 --> 00:41:18,960 Ja, precies. -Wie heeft dat geschreven? 609 00:41:19,080 --> 00:41:22,040 Volgens mij heb jij daar ook veel aan meegeschreven. 610 00:41:22,760 --> 00:41:25,640 Heb jij dat zelf helemaal geschreven Christiaan? 611 00:41:25,760 --> 00:41:27,600 En daar wou je nu nog even aandacht voor? 612 00:41:27,720 --> 00:41:31,120 Dan gaan wij nu voor je klappen. Ik was een puntje vergeten... 613 00:41:31,240 --> 00:41:34,600 beste kijkers. Excuses. Je zag het al even voorbij flitsen. 614 00:41:34,720 --> 00:41:38,640 Maar het was de samenvatting. Nog even een overzichtje, Christiaan. 615 00:41:38,760 --> 00:41:40,400 Kun je dat nog doorlopen voor we verder gaan? 616 00:41:40,520 --> 00:41:43,440 Om even terug te pakken wat we hebben benoemd... 617 00:41:43,560 --> 00:41:47,480 De inkoop begint over het algemeen met de doelstellingen... 618 00:41:47,600 --> 00:41:49,760 zoals ze binnen de overheden al bestaan. 619 00:41:49,880 --> 00:41:54,600 Die worden geconcretiseerd in de voorbereiding door een ambitieniveau... 620 00:41:54,720 --> 00:41:58,960 te bepalen. Afhankelijk van de marktmogelijkheden die er bestaan. 621 00:41:59,080 --> 00:42:03,640 Die dien je te onderzoeken. En daarbij adviseren we... 622 00:42:03,760 --> 00:42:06,200 om een goede marktconsultatie uit te voeren ter voorbereiding... 623 00:42:06,320 --> 00:42:07,720 op de aanbesteding. 624 00:42:07,840 --> 00:42:12,560 En dan gedurende dat proces maar ook in de uitvoering van de overeenkomst... 625 00:42:12,680 --> 00:42:15,800 om te blijven onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor eigen opwek. 626 00:42:15,920 --> 00:42:19,120 En dus voldoende flexibiliteit in je contract op te nemen. 627 00:42:19,240 --> 00:42:21,680 Om dat te kunnen faciliteren. -Heel goed. 628 00:42:21,960 --> 00:42:25,680 Dan weer terug naar het leernetwerk wat 4 april start. 629 00:42:25,800 --> 00:42:27,760 Machiel, voor wie is het bedoeld precies? 630 00:42:27,880 --> 00:42:31,840 Het is voor mensen bij de aanbestedende diensten... 631 00:42:31,960 --> 00:42:35,560 De productgroep energie is gewoon een hele belangrijke... 632 00:42:35,680 --> 00:42:40,800 bij je inkoop om je CO2-footprint naar beneden te brengen. 633 00:42:40,920 --> 00:42:44,040 Dat maakt een belangrijk deel daarvan uit. 634 00:42:44,720 --> 00:42:49,480 Het zijn vier bijeenkomsten. We gaan in ieder geval in... 635 00:42:49,600 --> 00:42:52,320 op het verdieping brengen van dit jaar. Hoe ga je om... 636 00:42:52,440 --> 00:42:56,280 met je inkoopcapaciteit en je opwekcapaciteit. 637 00:42:56,400 --> 00:43:01,400 De inkoop van warmte komt aan bod. We gaan ook een uitstapje maken... 638 00:43:01,520 --> 00:43:05,520 naar Energie Prestatie Contracten. Dus er is voor ieder wat wils. 639 00:43:05,640 --> 00:43:09,800 Ik zou zeggen: Vooral kom meedoen. 640 00:43:10,120 --> 00:43:13,360 Zeker. En het is niet alleen voor de inkopers. 641 00:43:13,480 --> 00:43:18,600 Want zo'n proces raakt ook duidelijk andere afdelingen... 642 00:43:18,720 --> 00:43:21,880 van je gemeente. Veel meer dan de gewone inkoop van energie. 643 00:43:22,000 --> 00:43:27,000 Ik zeg gemeente maar dat kan net zo goed een andere... -Waterschap. 644 00:43:27,120 --> 00:43:31,120 aanbestedingsplichtige dienst zijn. Maar welke andere afdelingen... 645 00:43:31,240 --> 00:43:36,400 in je organisatie raakt dit? -Je hebt natuurlijk te maken... 646 00:43:36,520 --> 00:43:40,280 met gebouwbeheer. Met facilitaire mensen. 647 00:43:40,400 --> 00:43:44,960 Misschien zelfs ruimtelijke ordening als je gaat kijken naar opwek. 648 00:43:45,080 --> 00:43:51,400 Communicatie met je servers. -Elektrisch rijden kwam al om de hoek. 649 00:43:51,520 --> 00:43:54,720 Energie is een heel breed onderwerp geworden... 650 00:43:54,840 --> 00:43:58,680 wat inderdaad binnen allerlei facetten van overheden... 651 00:43:58,800 --> 00:44:02,000 ook relevant is. -Kortom als je intern misschien... 652 00:44:02,120 --> 00:44:04,920 met een stuurgroepje werkt of wat dan ook dan is het ook mogelijk... 653 00:44:05,040 --> 00:44:10,120 om mee te doen aan het leernetwerk. Alleen het is ongeveer voor 50 mensen. 654 00:44:10,240 --> 00:44:13,080 Zodat er genoeg interessante partijen voor je zijn. 655 00:44:13,200 --> 00:44:17,080 En niet alleen om nu van te leren maar ook om een netwerk te bouwen... 656 00:44:17,200 --> 00:44:19,000 waar je ook in de komende jaren wat aan hebt. 657 00:44:19,120 --> 00:44:21,760 En er zijn nog hoeveel plekken beschikbaar? 658 00:44:21,880 --> 00:44:25,200 Tien hoorde ik vanmiddag. -Tien. 659 00:44:25,320 --> 00:44:29,320 Dus kom meedoen. -Ja, dus kom erbij. 660 00:44:29,440 --> 00:44:31,880 Het moet snel. De marktwerking doet z'n werk. 661 00:44:32,000 --> 00:44:35,720 En het begint al op vier april. We laten je nog even zien... 662 00:44:35,840 --> 00:44:39,520 deze URL. Daar moet je naartoe als je je op wilt geven. 663 00:44:39,640 --> 00:44:44,040 Hier vind je alle informatie. Hier kan je ook het webinar terugkijken. 664 00:44:44,160 --> 00:44:47,840 En vind je de rapporten waar je verder in kan lezen. 665 00:44:47,960 --> 00:44:51,360 Ik wil jullie hartelijk bedanken voor het kijken. 666 00:44:51,480 --> 00:44:55,520 Ik wil jullie ook nog vragen om ons evaluatieformulier in te vullen. 667 00:44:55,640 --> 00:44:57,760 Want ook wij zijn lerende met dit medium. 668 00:44:57,880 --> 00:45:00,480 Hoe we dat allemaal doen. Dus je zou ons erg helpen... 669 00:45:00,600 --> 00:45:04,000 door feedback te geven waar we mee verder kunnen. 670 00:45:04,120 --> 00:45:08,680 Ik sluit af met een laatste tip van onze sprekers. Christiaan? 671 00:45:08,800 --> 00:45:12,760 Als we teruggaan naar dat aanbestedingsproces... 672 00:45:12,880 --> 00:45:16,480 en de voorbereiding daarvan vooral zou mijn advies zijn... 673 00:45:16,600 --> 00:45:20,120 om te zorgen voor een breed gedragen strategie. 674 00:45:20,240 --> 00:45:25,600 Creëer draagvlak binnen je organisatie bij alle stakeholders. 675 00:45:25,720 --> 00:45:31,480 Maar ook op bestuurlijk niveau. Om verrassingen achteraf te voorkomen. 676 00:45:31,600 --> 00:45:36,120 En mocht je daar hulp bij zoeken, zoek een goede adviseur. 677 00:45:36,240 --> 00:45:40,800 Die zijn beschikbaar. Het is een uitdagend proces. 678 00:45:40,920 --> 00:45:45,240 Dat heb ik ondertussen meerdere keren mogen ervaren. 679 00:45:45,360 --> 00:45:47,760 Maar met een hele mooie pay-off. -Dank je wel. 680 00:45:47,880 --> 00:45:50,720 Jij nog een laatste? -Breng vooral focus aan. 681 00:45:50,840 --> 00:45:53,440 En ga hiermee aan de slag. 682 00:45:53,560 --> 00:45:57,520 Je kan met duurzame energie je CO2-footprint echt verlagen. 683 00:45:57,640 --> 00:45:59,960 Ja, en daar was het natuurlijk allemaal om te doen. 684 00:46:00,080 --> 00:46:02,960 Daar begonnen we mee. Overheid, geef het goede voorbeeld. 685 00:46:03,080 --> 00:46:07,120 Steek je nek uit. Wees een pionier of een early adopter. 686 00:46:07,240 --> 00:46:11,360 Zodat we ervaring op kunnen doen en resultaten kunnen bereiken. 687 00:46:11,480 --> 00:46:15,240 En ook de mensen om ons heen op een positieve manier kunnen beïnvloeden. 688 00:46:15,360 --> 00:46:19,200 Dank je wel voor het kijken. En heel veel succes met je duurzame aanbesteding. 689 00:46:19,320 --> 00:46:20,680 Dank je wel. 690 00:46:21,800 --> 00:46:23,800