1 00:00:01,240 --> 00:00:05,200 MAN: Het dorp was compleet afgesloten van de buitenwereld, je kwam niet binnen. 2 00:00:05,280 --> 00:00:08,600 Verder was hier geen buitenstaander welkom. 3 00:00:08,680 --> 00:00:14,320 -MAN: Zit er een mooie sleutelhanger aan? VROUW: Niet eens, er zit zo'n ring omheen. 4 00:00:14,400 --> 00:00:17,560 Zo een die gevangenisbewaarders vroeger ook hadden. 5 00:00:17,640 --> 00:00:19,880 Zo zag het er ook wel een beetje uit. 6 00:00:19,960 --> 00:00:22,160 MAN: Want een gebouw hou je niet in de benen 7 00:00:22,240 --> 00:00:24,880 door het te restaureren en leeg te laten staan, 8 00:00:24,960 --> 00:00:29,800 maar juist door het te verbinden met wat er nu aan de hand is, 9 00:00:29,880 --> 00:00:31,880 wat nu van betekenis is. 10 00:00:31,960 --> 00:00:35,920 -MAN: En het resultaat? Ja, je zou kunnen zeggen: missie geslaagd. 11 00:00:36,000 --> 00:00:39,280 PRESENTATOR: Het is woensdag 15 september 2021 12 00:00:39,360 --> 00:00:44,440 en het Rijksvastgoedbedrijf is vandaag in Veenhuizen in Drenthe. 13 00:00:44,520 --> 00:00:47,200 Vandaag vindt namelijk de officiële overdracht plaats 14 00:00:47,280 --> 00:00:53,280 van een gebied van ruim 70 hectare met wel 80 gebouwen erop. 15 00:00:53,360 --> 00:00:58,080 Anderhalve eeuw lang was het Rijk de eigenaar, nu is het verkocht. 16 00:00:58,160 --> 00:01:00,120 Aan Stichting de Nieuwe Rentmeester, 17 00:01:00,200 --> 00:01:04,400 een consortium dat bestaat uit Het Drentse Landschap en BOEi. 18 00:01:06,120 --> 00:01:09,320 Waarom wilde het Rijk Veenhuizen eigenlijk verkopen? 19 00:01:09,400 --> 00:01:12,480 Wat zijn de nieuwe eigenaren ermee van plan? 20 00:01:12,560 --> 00:01:15,960 En wat maakt Veenhuizen nou eigenlijk zo bijzonder? 21 00:01:16,040 --> 00:01:20,520 In deze podcast krijg je antwoord op die vragen, en nog veel meer natuurlijk. 22 00:01:20,600 --> 00:01:24,640 Maar laten we beginnen bij het begin. 23 00:01:24,720 --> 00:01:29,760 -Mijn naam is Ben Willemsen, ik woon 25 jaar hier in het dorp Veenhuizen 24 00:01:29,840 --> 00:01:33,200 en we zijn nu in het Nationaal Gevangenismuseum, 25 00:01:33,280 --> 00:01:37,520 waar ik al dertien jaar vrijwilliger ben en rondleidingen verzorg. 26 00:01:37,600 --> 00:01:42,200 P: En wat is dit voor plek? -Dan gaan we even terug naar 1815. 27 00:01:42,280 --> 00:01:44,600 Napoleon verliest de slag bij Waterloo. 28 00:01:44,680 --> 00:01:49,400 De Franse bezetters vertrekken en lopen terug naar Frankrijk. 29 00:01:49,480 --> 00:01:53,240 Wij vinden de reis met het vliegtuig en de auto al ver, maar die legers liepen. 30 00:01:53,320 --> 00:01:56,480 Die moeten onderweg eten en drinken. Dat nemen ze in. 31 00:01:56,560 --> 00:01:58,920 Zien ze iets van waarde, dan nemen ze dat ook nog mee. 32 00:01:59,000 --> 00:02:02,480 Kortom: ze laten Nederland in bittere armoede achter. 33 00:02:02,560 --> 00:02:06,560 De paar rijken die er nog zijn, zijn bang dat die armen in opstand komen. 34 00:02:06,640 --> 00:02:09,200 Op verzoek van generaal Van den Bosch 35 00:02:09,280 --> 00:02:14,600 wordt in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid opgericht. 36 00:02:14,680 --> 00:02:18,600 P: Het is duidelijk niet de eerste keer dat Ben dit geschiedenislesje vertelt, 37 00:02:18,680 --> 00:02:21,280 maar ik maak er dankbaar gebruik van, 38 00:02:21,360 --> 00:02:25,520 want het verhaal van Veenhuizen is bij veel mensen niet bekend. 39 00:02:25,600 --> 00:02:28,960 Terwijl er toch zo'n één miljoen Nederlanders rond schijnen te lopen 40 00:02:29,040 --> 00:02:31,920 met voorouders die hier ooit vast hebben gezeten. 41 00:02:32,000 --> 00:02:34,280 BEN: Van den Bosch is een oprecht sociaal mens 42 00:02:34,360 --> 00:02:37,840 en hij wil ook iets doen aan de overvolle weeshuizen. 43 00:02:37,920 --> 00:02:40,960 In die tijd hadden de mensen geen voorbehoedsmiddelen. 44 00:02:41,040 --> 00:02:44,480 Ze krijgen kinderen, maar ze konden die zelf niet voeden en opvoeden. 45 00:02:44,560 --> 00:02:48,600 Ze werden dan op straat gezet en de weeshuizen zaten overvol, 46 00:02:48,680 --> 00:02:52,440 want die zorgden wel voor hun voeding en opvoeding. 47 00:02:52,520 --> 00:02:54,320 Van den Bosch wilde daar iets aan doen. 48 00:02:54,400 --> 00:02:58,480 Hij komt in 1823 hier naar Veenhuizen, naar deze plek. 49 00:02:58,560 --> 00:03:04,840 Hij koopt hier 3300 hectare woeste grond. Alles wat je nu ziet, bestond toen niet. 50 00:03:04,920 --> 00:03:07,960 En hij laat hier drie gestichten bouwen. 51 00:03:08,040 --> 00:03:11,680 En hij wilde de kinderen hierheen halen om hen in alle rust, 52 00:03:11,760 --> 00:03:15,920 zonder stress of wat dan ook, te leren lezen, rekenen en schrijven 53 00:03:16,000 --> 00:03:19,480 en hun op die manier een voorsprong te geven op hun leeftijdsgenoten. 54 00:03:19,560 --> 00:03:22,600 Die waren analfabeet, want de leerplicht is immers pas 55 00:03:22,680 --> 00:03:25,200 in 1900 in Nederland gekomen. 56 00:03:25,280 --> 00:03:29,360 Maar er kwamen protesten tegen dat die kinderen naar het Hollands Siberië kwamen, 57 00:03:29,440 --> 00:03:30,880 zo werd dat genoemd. 58 00:03:30,960 --> 00:03:34,600 Door deze protesten was Van den Bosch genoodzaakt om de gestichten 59 00:03:34,680 --> 00:03:39,120 langzaam maar zeker ook met landlopers, bedelaars en zwervers te vullen. 60 00:03:39,200 --> 00:03:43,440 En het verhaal van het heropvoeden van die kinderen raakte langzaam maar zeker 61 00:03:43,520 --> 00:03:45,560 steeds verder naar de achtergrond. 62 00:03:45,640 --> 00:03:48,320 P: En langzaam maar zeker verandert het idealistische experiment 63 00:03:48,400 --> 00:03:52,960 van generaal Van den Bosch in een toevluchtsoord voor boeven en criminelen. 64 00:03:53,040 --> 00:03:57,160 BEN: In 1859 is de Maatschappij van Weldadigheid failliet, 65 00:03:57,240 --> 00:04:01,440 maar hier in deze drie gestichten wonen zo'n 3000 tot 4000 mensen, 66 00:04:01,520 --> 00:04:03,400 die wel verzorgd moesten worden. 67 00:04:03,480 --> 00:04:09,520 Het ministerie van Binnenlandse Zaken neemt het op zich om dat te regelen. 68 00:04:09,600 --> 00:04:16,160 In 1875 laat justitie haar oog op deze drie gestichten vallen 69 00:04:16,240 --> 00:04:19,840 en besluit om de gestichten te gaan gebruiken als gevangenis. 70 00:04:19,920 --> 00:04:22,360 In die tijd verplichtte justitie haar personeel 71 00:04:22,440 --> 00:04:25,560 om te wonen op de plek waar ze tewerkgesteld werden. 72 00:04:25,640 --> 00:04:27,520 Maar ik zei net al: Hier was helemaal niets. 73 00:04:27,600 --> 00:04:31,960 De architect-metselaar krijgt opdracht om zeven typen woningen te bouwen, 74 00:04:32,040 --> 00:04:37,200 want er waren zeven rangen in Veenhuizen en elke rang had z'n eigen type woning. 75 00:04:37,280 --> 00:04:39,720 Hoe hoger je rang, hoe groter je huis. 76 00:04:39,800 --> 00:04:43,720 En de hoofddirecteur woonde dus in het huis Klein Soestdijk. 77 00:04:43,800 --> 00:04:47,400 Dat was het mooiste huis, voor de rijkste man van het hele dorp. 78 00:04:47,480 --> 00:04:50,080 P: Het dorp groeit gestaag en er wordt veel bijgebouwd, 79 00:04:50,160 --> 00:04:53,760 totdat het uiteindelijk de omvang krijgt die het vandaag de dag nog steeds heeft. 80 00:04:53,840 --> 00:04:56,560 BEN: Men kwam er langzaam maar zeker achter dat die drie gestichten 81 00:04:56,640 --> 00:04:59,920 toch niet zo geschikt waren om te gebruiken als gevangenis. 82 00:05:00,000 --> 00:05:04,280 En rond 1900 zijn de gevangenissen Esserheem, Norgerhaven 83 00:05:04,360 --> 00:05:08,320 en Groot Bankenbosch gebouwd, specifiek als gevangenis, 84 00:05:08,400 --> 00:05:11,320 helemaal daarop ingericht qua infrastructuur. 85 00:05:11,400 --> 00:05:15,720 Vanaf die tijd zitten er dus geen gedetineerden meer in de oude gestichten, 86 00:05:15,800 --> 00:05:18,920 maar zitten ze allemaal in hun eigen gevangenis. 87 00:05:19,000 --> 00:05:24,600 Op dit moment zijn Esserheem en Norgerhaven nog in gebruik 88 00:05:24,680 --> 00:05:29,760 en in beide zitten ongeveer 250 mannen in hechtenis. 89 00:05:29,840 --> 00:05:32,720 Er heeft nooit een vrouw in Veenhuizen gevangen gezeten, 90 00:05:32,800 --> 00:05:35,920 van 1875 tot nu alleen maar mannen. 91 00:05:47,600 --> 00:05:49,160 Ik ben Sonja van der Meer. 92 00:05:49,240 --> 00:05:52,320 Ik ben bestuurder van de Stichting de Nieuwe Rentmeester. 93 00:05:52,400 --> 00:05:55,040 De Nieuwe Rentmeester is een hele jonge stichting 94 00:05:55,120 --> 00:05:59,040 die is opgericht om het ensemble van Veenhuizen te gaan beheren. 95 00:05:59,120 --> 00:06:02,880 In mijn dagelijks leven ben ik directeur van Stichting Het Drentse Landschap 96 00:06:02,960 --> 00:06:06,840 en dat is al een hele oude stichting, die bestaat al meer dan 87 jaar. 97 00:06:06,920 --> 00:06:10,840 Wij zijn al langere tijd betrokken bij Veenhuizen, eigenlijk vanaf 2003, 98 00:06:10,920 --> 00:06:16,120 toen wij hier in Veenhuizen de voormalige directeurswoning hebben gekocht. 99 00:06:16,200 --> 00:06:20,040 En toen was er ook al sprake van: hoe moet het verder met Veenhuizen? 100 00:06:20,120 --> 00:06:25,040 Er zijn allerlei plannen bedacht en gemaakt, maar nooit uitgevoerd. 101 00:06:25,120 --> 00:06:27,600 Er is toen ook een 24 uurssessie geweest 102 00:06:27,680 --> 00:06:30,960 waarin allerlei erfgoedpartners bij elkaar werden gezet 103 00:06:31,040 --> 00:06:33,760 om na te denken over de toekomst van Veenhuizen. 104 00:06:33,840 --> 00:06:37,920 En daar hebben twee directeuren, of drie directeuren, elkaar ontmoet. 105 00:06:38,000 --> 00:06:41,800 De directeur van de NMo, de Nationale Monumentenorganisatie, 106 00:06:41,880 --> 00:06:44,720 de directeur van BOEi en de directeur van Het Drentse Landschap. 107 00:06:44,800 --> 00:06:47,320 Die hebben gezegd: Misschien moeten we de handen ineenslaan 108 00:06:47,400 --> 00:06:49,880 om te zorgen dat dit behouden blijft. 109 00:06:49,960 --> 00:06:53,640 En voor Het Drentse Landschap was dit een te groot project om in ons uppie te doen, 110 00:06:53,720 --> 00:06:57,320 dus wij waren heel blij met die handreiking van de andere twee partijen. 111 00:06:57,400 --> 00:07:04,640 -Mijn naam is Arno Boon en ik ben al 35 jaar bezig met erfgoed en herbestemmen. 112 00:07:04,720 --> 00:07:08,480 Dat was in de jaren 80 iets waar heel veel mensen van schrikken, 113 00:07:08,560 --> 00:07:11,480 namelijk in een kraakpand wonen en werken. 114 00:07:11,560 --> 00:07:15,760 Maar wij waren altijd heel netjes, hoor, we gingen nooit vechtend de straat over. 115 00:07:15,840 --> 00:07:17,720 We waren meer van de afdeling praten. 116 00:07:17,800 --> 00:07:21,160 Na wat omzwervingen werk ik nu al 19 jaar voor BOEi. 117 00:07:21,240 --> 00:07:23,600 We hebben nu meer dan 100 gebouwen in het hele land 118 00:07:23,680 --> 00:07:28,840 en ongeveer 70 mensen die met en voor ons werken. 119 00:07:28,920 --> 00:07:34,200 P: We zitten nu op het binnenterrein van het Gevangenismuseum, Veenhuizen. 120 00:07:34,280 --> 00:07:37,280 Vanochtend was de officiële overdracht, 121 00:07:37,360 --> 00:07:43,120 dus nu ben je de trotse eigenaar van een dorp van 80 gebouwen. 122 00:07:43,200 --> 00:07:44,920 En een hele grote sleutelbos. 123 00:07:45,000 --> 00:07:49,800 ARNO: Ja, dat was een mooi symbool, die sleutelbos. 124 00:07:49,880 --> 00:07:52,560 P: Zit er een mooie sleutelhanger aan? SONJA: Nee, dat niet eens. 125 00:07:52,640 --> 00:07:55,480 Er zit echt zo'n ring omheen, weet je, 126 00:07:55,560 --> 00:07:58,520 die de gevangenisbewaarders vroeger ook hadden. 127 00:07:58,600 --> 00:08:01,360 Zo zag het er ook wel een beetje uit. 128 00:08:01,440 --> 00:08:04,120 P: Het blijft hoe dan ook een historische transactie. 129 00:08:04,200 --> 00:08:06,920 Je koopt per slot van rekening niet elke dag een half dorp. 130 00:08:07,000 --> 00:08:11,000 Maar waarom wilde Stichting de Nieuwe Rentmeester dit eigenlijk zo graag hebben? 131 00:08:11,080 --> 00:08:13,480 ARNO: We hebben gewoon een hele goede reputatie opgebouwd. 132 00:08:13,560 --> 00:08:18,280 Monumenten waarvan iedereen zegt dat het nooit meer lukt om daar wat van te maken, 133 00:08:18,360 --> 00:08:19,960 daar maken we wat van. 134 00:08:20,040 --> 00:08:24,160 Dus hoe uitzichtlozer, hoe moeilijker, hoe complexer, hoe leuker het is. 135 00:08:24,240 --> 00:08:25,880 Ehm... 136 00:08:25,960 --> 00:08:29,000 Het klinkt een beetje als zelfkastijding, maar dat is het niet. 137 00:08:29,080 --> 00:08:33,280 P: Dan had je aan Veenhuizen een goeie, dat was de ultieme zelfkastijding. 138 00:08:33,360 --> 00:08:38,600 ARNO: Ja, dit was een soort next-leveluitdaging. 139 00:08:38,680 --> 00:08:40,520 Daar moet je ook wel naartoe groeien. 140 00:08:40,600 --> 00:08:43,000 Als wij hier als BOEi 20 jaar geleden hadden gestaan, 141 00:08:43,080 --> 00:08:45,880 hadden we gewoon niet het trackrecord gehad, niet de ervaring. 142 00:08:45,960 --> 00:08:51,240 Maar het is wel next level, we zitten hier niet in een economisch heel sterk gebied. 143 00:08:51,320 --> 00:08:53,080 Ehm... 144 00:08:53,160 --> 00:08:57,120 Ja, en dan is bijvoorbeeld zo'n werelderfgoedstatus heel belangrijk. 145 00:08:57,200 --> 00:09:01,120 Dat is wel een soort keurmerk of een soort... 146 00:09:01,200 --> 00:09:04,880 Ja, etiket klinkt een beetje lullig. Ehm... 147 00:09:04,960 --> 00:09:07,160 Maar het betekent wel dat veel mensen denken: 148 00:09:07,240 --> 00:09:11,560 o, daar is blijkbaar een heel interessant verhaal te zien. 149 00:09:11,640 --> 00:09:14,160 P: En het is ook juist het verhaal, de geschiedenis, 150 00:09:14,240 --> 00:09:16,880 die de aantrekkingskracht van deze plek zo groot maakt, 151 00:09:16,960 --> 00:09:21,480 groot genoeg om onlangs zelfs het predicaat Unesco Werelderfgoed te krijgen. 152 00:09:21,560 --> 00:09:26,200 ARNO: Dat geeft een enorme boost. Andere functies worden hierdoor mogelijk. 153 00:09:26,280 --> 00:09:29,600 Want een gebouw in de benen houden doe je niet door het te restaureren 154 00:09:29,680 --> 00:09:34,000 en het leeg te laten staan, maar juist door het te verbinden 155 00:09:34,080 --> 00:09:38,320 met wat er nu aan de hand is, wat nu van betekenis is. 156 00:09:38,400 --> 00:09:39,960 Dus wij zeggen bij BOEi ook wel: 157 00:09:40,040 --> 00:09:44,240 Wij geven opnieuw betekenis aan betekenisvolle plekken. 158 00:09:44,320 --> 00:09:49,200 SONJA: En ja, die 200 jaar geschiedenis maakt Veenhuizen tot een bijzondere plek. 159 00:09:49,280 --> 00:09:53,240 Want na Johannes van den Bosch is het een gevangenisdorp gebleven 160 00:09:53,320 --> 00:09:58,760 en tot in de jaren 80 was het eigenlijk een gesloten gebied voor buitenstaanders. 161 00:09:58,840 --> 00:10:01,920 En nu is het open en mag iedereen er een kijkje gaan nemen. 162 00:10:02,000 --> 00:10:04,080 En nu kun je heel mooi die verhalen vertellen, 163 00:10:04,160 --> 00:10:07,520 die verhalen van Johannes van den Bosch, de verhalen van het gevangeniscomplex. 164 00:10:07,600 --> 00:10:12,040 Ja, en er komt nu een nieuw verhaal bij, het verhaal van de Nieuwe Rentmeester. 165 00:10:22,280 --> 00:10:29,920 BEN: Toen justitie in 1875 de zaak overnam, gingen alle invalswegen op slot. 166 00:10:30,000 --> 00:10:35,120 Op alle invalswegen stond of een bewaarder, in die tijd een gestichtswacht, 167 00:10:35,200 --> 00:10:36,680 of een marechaussee. 168 00:10:36,760 --> 00:10:40,720 Het dorp was compleet afgesloten van de buitenwereld, je kwam niet binnen. 169 00:10:40,800 --> 00:10:44,600 De mensen die hier werkten waren verplicht om in het dorp te wonen 170 00:10:44,680 --> 00:10:49,760 in de woningen van hun rang, verder was hier geen buitenstaander welkom. 171 00:10:49,840 --> 00:10:53,760 In 1984 kwamen de eerste bezuinigingen door bij justitie. 172 00:10:53,840 --> 00:10:59,000 De bewaking van al die invalswegen is enorm arbeidsintensief en kostbaar. 173 00:10:59,080 --> 00:11:04,800 Die maatregel werd geschrapt, alsmede de maatregel dat als je hier werkte 174 00:11:04,880 --> 00:11:07,880 je ook verplicht was om in het dorp te wonen. 175 00:11:07,960 --> 00:11:12,960 En vanaf 1984, toen het dorp openging, mochten er ook mensen in Veenhuizen 176 00:11:13,040 --> 00:11:16,360 komen wonen die geen werkverband hadden met justitie. 177 00:11:16,440 --> 00:11:19,520 En Veenhuizen werd dus een gewoon dorp zoals alle andere dorpen. 178 00:11:19,600 --> 00:11:25,120 En nu hebben we ongeveer een verhouding van een kleine 1300 inwoners 179 00:11:25,200 --> 00:11:27,440 op 500 gedetineerden. 180 00:11:27,520 --> 00:11:31,200 P: En daarmee zijn we ook beland bij het antwoord op een van onze hoofdvragen, 181 00:11:31,280 --> 00:11:35,440 namelijk: Waarom verkoopt het Rijk deze monumentale panden in Veenhuizen? 182 00:11:35,520 --> 00:11:39,000 Het antwoord: omdat ze geen functie meer hebben voor het Rijk. 183 00:11:39,080 --> 00:11:41,600 De gevangenen zitten nu in moderne gevangenissen 184 00:11:41,680 --> 00:11:44,400 en dit complex krijgt een nieuwe toekomst. 185 00:11:44,480 --> 00:11:48,920 SONJA: Ja, het is gewoon heel erg mooi dat dat zo wordt gemarkeerd. 186 00:11:49,000 --> 00:11:51,080 En ik denk dat wij als Nieuwe Rentmeester 187 00:11:51,160 --> 00:11:54,360 het ook echt als onze opdracht en verplichting zien 188 00:11:54,440 --> 00:12:00,560 om hier van Veenhuizen een oord te maken dat over honderden jaren nog bestaat. 189 00:12:00,640 --> 00:12:03,680 En dat de mensen hier gewoon rond kunnen lopen. 190 00:12:03,760 --> 00:12:06,400 ARNO: Het doorgeven van die verhalen is gewoon heel belangrijk, 191 00:12:06,480 --> 00:12:09,200 want als je niet weet waar je als samenleving vandaan komt... 192 00:12:09,280 --> 00:12:13,520 Voorheen is er geprobeerd om een samenleving te creëren 193 00:12:13,600 --> 00:12:15,120 waarin iedereen mee kan doen. 194 00:12:15,200 --> 00:12:19,560 Als je daar niet van leert, maak je steeds dezelfde fout. 195 00:12:19,640 --> 00:12:24,080 Heel veel mensen worden altijd wel geraakt door de schaal en de sfeer. 196 00:12:24,160 --> 00:12:28,080 Mensen zeggen dan: Ja, dit is gewoon een plek met een ziel. 197 00:12:28,160 --> 00:12:32,560 Ze kunnen vaak vervolgens nauwelijks onder woorden brengen wat ze dan raakt. 198 00:12:32,640 --> 00:12:40,640 Maar ik denk dat van alle 17 miljoen Nederlanders er 16.999.999 zullen zeggen: 199 00:12:41,480 --> 00:12:46,320 Ja, dit is wel een hele mooie plek. 200 00:12:46,400 --> 00:12:50,640 Maar het verhaal erbij geven, dat is vervolgens onze missie. 201 00:12:50,720 --> 00:12:53,000 SONJA: De overdracht van het Rijksvastgoedbedrijf 202 00:12:53,080 --> 00:12:56,480 naar de Nieuwe Rentmeester is eigenlijk heel soepeltjes en vlekkeloos verlopen. 203 00:12:56,560 --> 00:12:59,240 Maar we hebben een nieuwe opdracht gekregen. 204 00:12:59,320 --> 00:13:03,400 Een groot aantal panden staat gewoon nog leeg en daar moet ook iets mee gebeuren. 205 00:13:03,480 --> 00:13:06,320 Je merkt het vandaag ook al: het is druk in Veenhuizen. 206 00:13:06,400 --> 00:13:08,840 Normaal is september altijd wel een rustige maand, 207 00:13:08,920 --> 00:13:14,000 maar door die werelderfgoedstatus zie je steeds meer mensen hierheen trekken 208 00:13:14,080 --> 00:13:15,800 en die wil je ook iets te bieden hebben. 209 00:13:15,880 --> 00:13:17,680 Dus wij moeten ook kijken naar de toekomst, 210 00:13:17,760 --> 00:13:21,840 want als er straks in plaats van 120.000 mensen in het museum 211 00:13:21,920 --> 00:13:24,920 en 600.000 in het dorp miljoenen mensen komen, 212 00:13:25,000 --> 00:13:27,160 dan moeten we ook zorgen dat ze de faciliteiten hebben 213 00:13:27,240 --> 00:13:32,400 om zich hier te kunnen vermaken en hier te kunnen verblijven. 214 00:13:32,480 --> 00:13:34,560 P: En zo zijn er dus twee grote veranderingen 215 00:13:34,640 --> 00:13:37,360 die eigenlijk parallel aan elkaar doorgevoerd worden. 216 00:13:37,440 --> 00:13:39,200 Eén: een nieuwe eigenaar. 217 00:13:39,280 --> 00:13:43,600 En twee: van de ene op de andere dag is Veenhuizen een toeristische trekpleister. 218 00:13:43,680 --> 00:13:49,800 BEN: Maar zeker de werelderfgoedstatus zal ertoe leiden dat we veel toeristen krijgen 219 00:13:49,880 --> 00:13:55,200 uit het buitenland, en die dat dus gewoon komen bekijken hier. 220 00:13:55,280 --> 00:13:57,080 En we zien daar erg naar uit. 221 00:13:57,160 --> 00:14:00,720 En wat het hier in het museum gaat worden, dat weten we op dit moment nog niet. 222 00:14:00,800 --> 00:14:03,320 Want er zullen natuurlijk ook veel mensen komen 223 00:14:03,400 --> 00:14:09,200 die om een Duitstalige of Engelstalige rondleiding vragen, veel meer dan nu. 224 00:14:09,280 --> 00:14:11,520 En die moeten we dus allemaal gaan aanbieden. 225 00:14:11,600 --> 00:14:13,440 P: Je kan op taalcursus, Ben. 226 00:14:13,520 --> 00:14:18,560 BEN: Ja, ik ben dan toevallig een van die gidsen die zowel Engels als Duits kan. 227 00:14:18,640 --> 00:14:21,400 Want een rondleiding geven is natuurlijk toch iets heel anders 228 00:14:21,480 --> 00:14:27,920 dan dat je op vakantie even een baguette bij de bakker gaat halen. 229 00:14:32,200 --> 00:14:35,240 P: We hebben gehoord hoe de nieuwe eigenaren het allemaal beleven, 230 00:14:35,320 --> 00:14:39,440 maar hoe heeft de verkopende partij het eigenlijk allemaal ervaren? 231 00:14:39,520 --> 00:14:43,480 Dat vraag ik aan Michiel en Nico van het RVB. 232 00:14:44,960 --> 00:14:48,880 -Michiel von Bönninghausen, projectmanager bij het RVB, afdeling verkoop. 233 00:14:48,960 --> 00:14:52,080 -Nico Smiet, projectdirecteur bij het Rijksvastgoedbedrijf 234 00:14:52,160 --> 00:14:54,760 bij de afdeling transacties en projecten. 235 00:14:54,840 --> 00:14:57,760 P: Jullie hebben een drukke ochtend achter de rug volgens mij, Michiel? 236 00:14:57,840 --> 00:15:01,200 MICHIEL: Ja, wij hebben een officiële ceremonie gehad 237 00:15:01,280 --> 00:15:04,400 met de overdracht van het rijksvastgoed dat we hebben verkocht 238 00:15:04,480 --> 00:15:08,240 aan de nieuwe eigenaar, de Nieuwe Rentmeester. 239 00:15:08,320 --> 00:15:12,080 In aanwezigheid van de staatssecretaris, de nieuwe eigenaar natuurlijk, 240 00:15:12,160 --> 00:15:16,800 de gedeputeerden van Drenthe, de burgemeester en onze directeur-generaal. 241 00:15:16,880 --> 00:15:18,800 P: Zijn jullie blij met de nieuwe eigenaar? 242 00:15:18,880 --> 00:15:21,320 NICO: Ja, om meerdere redenen. 243 00:15:21,400 --> 00:15:25,000 Eén: een stukje continuïteit van Veenhuizen wordt geborgd 244 00:15:25,080 --> 00:15:27,360 door de kwaliteiten die zij inbrengen. 245 00:15:27,440 --> 00:15:30,120 Maar belangrijker is: in het hele selectietraject 246 00:15:30,200 --> 00:15:33,720 hebben ze er blijk van gegeven dat ze een goede invulling kunnen geven 247 00:15:33,800 --> 00:15:36,560 aan het mogelijke vervolg van de ontwikkeling van Veenhuizen. 248 00:15:36,640 --> 00:15:40,000 En dat was voor de beoordelingscommissie... 249 00:15:40,080 --> 00:15:43,480 Want wij hebben zelf niet de beoordeling gedaan tussen de partijen, 250 00:15:43,560 --> 00:15:46,040 er is een onafhankelijke beoordelingscommissie aangesteld 251 00:15:46,120 --> 00:15:48,240 onder leiding van een voorzitter. 252 00:15:48,320 --> 00:15:50,520 En die heeft geconcludeerd 253 00:15:50,600 --> 00:15:55,880 dat de plannen het beste aansluiten bij wat wij hebben uitgevraagd. 254 00:15:55,960 --> 00:15:57,880 P: De uitvraag of de tender is een proces 255 00:15:57,960 --> 00:16:01,840 dat met veel zorgvuldigheid, energie en aandacht is doorlopen. 256 00:16:01,920 --> 00:16:04,120 Het is een uniek project voor alle betrokkenen, 257 00:16:04,200 --> 00:16:06,920 getuige ook de werelderfgoednominatie. 258 00:16:07,000 --> 00:16:09,600 MICHIEL: Dat is volgens mij een paar jaar geleden geïnitieerd. 259 00:16:09,680 --> 00:16:12,800 Niet alleen maar Veenhuizen, maar alle Koloniën van Weldadigheid. 260 00:16:12,880 --> 00:16:15,480 Je hebt er volgens mij zeven in Nederland en België. 261 00:16:15,560 --> 00:16:18,360 Veenhuizen was natuurlijk wel een van de prominente. 262 00:16:18,440 --> 00:16:20,320 Die aanvraag heeft een aantal jaar geduurd 263 00:16:20,400 --> 00:16:23,680 en liep eigenlijk parallel met de verkoopprocedure. 264 00:16:23,760 --> 00:16:28,880 En toen wij dus een nieuwe eigenaar hadden, is ook de nominatie gevallen 265 00:16:28,960 --> 00:16:32,080 voor Unesco en is het inderdaad nu op de lijst gezet. 266 00:16:32,160 --> 00:16:34,800 En dat geeft natuurlijk wel een enorme boost aan de omgeving, 267 00:16:34,880 --> 00:16:36,320 en bekendheid natuurlijk. 268 00:16:36,400 --> 00:16:40,440 P: Was het ook op een bepaalde manier een soort opluchting 269 00:16:40,520 --> 00:16:43,960 dat jullie dan uiteindelijk zo'n koper vinden en dat dat allemaal lukt? 270 00:16:44,040 --> 00:16:50,160 Ben je dan ook opgelucht als projectmanager of als verantwoordelijke? 271 00:16:50,240 --> 00:16:52,600 NICO: Een tweeledig gevoel. 272 00:16:52,680 --> 00:16:56,440 Enerzijds raak je wat kwijt waar je jarenlang bij betrokken bent geweest 273 00:16:56,520 --> 00:17:01,440 en waarmee je je ook identificeert om de juiste eigenaar aan te trekken. 274 00:17:01,520 --> 00:17:04,360 En aan de andere kant: als het proces dan slaagt, 275 00:17:04,440 --> 00:17:09,800 is dat natuurlijk een mooi resultaat van wat de missie was. 276 00:17:09,880 --> 00:17:14,520 Zorgen dat het terrein aan een nieuwe eigenaar wordt overgedragen 277 00:17:14,600 --> 00:17:19,080 met een gevoel dat het ook een consistente ontwikkeling kan doormaken. 278 00:17:19,160 --> 00:17:22,360 P: Michiel, hoe kijk jij terug op dit hele proces? 279 00:17:22,440 --> 00:17:24,600 MICHIEL BEGINT SCHAAPACHTIG TE LACHEN 280 00:17:24,680 --> 00:17:28,000 P: Je moet erom lachen? -Ja, nou ja, heel intensief was het. 281 00:17:28,080 --> 00:17:31,520 Wat Nico ook zegt: het zijn 80 gebouwen, 282 00:17:31,600 --> 00:17:34,600 vele tientallen kadastrale percelen, dus stukken grond. 283 00:17:34,680 --> 00:17:37,960 Die moet je allemaal eerst zorgvuldig bij elkaar doen als ensemble 284 00:17:38,040 --> 00:17:42,080 en dat vergt natuurlijk ontzettend veel organisatie, binnen de organisatie, 285 00:17:42,160 --> 00:17:45,000 maar ook op het gebied van marketing. 286 00:17:45,080 --> 00:17:48,400 Je moet het ook naar buiten zien te brengen als één ensemble 287 00:17:48,480 --> 00:17:50,320 en daar gaat gewoon heel veel werk in zitten. 288 00:17:50,400 --> 00:17:54,880 En daarnaast heb je ook nog de verkoopprocedure die je moet inzetten. 289 00:17:54,960 --> 00:17:58,600 Wat Nico vertelt: het is natuurlijk een grote, ingewikkelde procedure. 290 00:17:58,680 --> 00:18:00,520 Dus die moet ook helemaal kloppend zijn. 291 00:18:00,600 --> 00:18:02,920 Dus alles bij elkaar heeft dat wel veel tijd gekost. 292 00:18:03,000 --> 00:18:05,520 Ja, maar wel heel mooi. 293 00:18:05,600 --> 00:18:10,080 P: Wat zijn nou de belangrijste takeaways van zo'n heel proces, 294 00:18:10,160 --> 00:18:15,160 wat hebben jullie hiervan geleerd als professionals? 295 00:18:15,240 --> 00:18:17,720 NICO: Nou, wat de staatssecretaris ook aangaf: 296 00:18:17,800 --> 00:18:19,720 je hebt een maatschappelijke betrokkenheid. 297 00:18:19,800 --> 00:18:23,440 En hoe breng je die tot uitdrukking in de verkoop? 298 00:18:23,520 --> 00:18:27,720 Dan moet je je goed kunnen inleven en verplaatsen in de toekomst. 299 00:18:27,800 --> 00:18:30,920 Je gaat het niet invullen, maar je creëert de voorwaarden 300 00:18:31,000 --> 00:18:33,880 waaronder je zo'n complex in de markt kan zetten. 301 00:18:33,960 --> 00:18:36,400 Dus ja, daar leer je van, want dit was uniek. 302 00:18:36,480 --> 00:18:40,760 Dit is niet een proces van: we doen een uitvraag en het is klaar. 303 00:18:40,840 --> 00:18:44,200 Nee, er is een zorgvuldige nota van uitgangspunten opgesteld 304 00:18:44,280 --> 00:18:47,560 die uitgaat van het perspectief dat men wil met Veenhuizen, 305 00:18:47,640 --> 00:18:52,880 maar ook van de juridische inperkingen die de gemeente heeft gesteld. 306 00:18:52,960 --> 00:18:57,680 P: Zijn jullie trots op wat je bereikt hebt, op hoe het gelopen is? 307 00:18:57,760 --> 00:19:00,680 MICHIEL: Ja. Dat is één woord. Ja, jazeker. 308 00:19:00,760 --> 00:19:04,200 Dit is heel complex en intensief geweest. 309 00:19:04,280 --> 00:19:08,440 En dat we nu een koper hebben gevonden die gewoon echt hierbij hoort, 310 00:19:08,520 --> 00:19:10,440 ik ben wel trots dat we die gevonden hebben 311 00:19:10,520 --> 00:19:12,160 en dat die hier ook mee aan de slag gaat. 312 00:19:12,240 --> 00:19:16,880 Ja. En ook trots op de collega's. We hebben het met z'n allen gedaan. 313 00:19:16,960 --> 00:19:20,720 En we hebben wel iets neergezet. Dus trots zijn we zeker. 314 00:19:20,800 --> 00:19:24,760 NICO: Ja, en dan kan je terugkijken op een proces dat geslaagd is. 315 00:19:24,840 --> 00:19:29,440 En ik ben vooral trots op degenen die daaraan mee hebben gewerkt 316 00:19:29,520 --> 00:19:31,240 en die ook het werk hebben gedaan. 317 00:19:31,320 --> 00:19:33,640 Want ik mag dan verantwoordelijk worden gesteld, 318 00:19:33,720 --> 00:19:36,360 maar dat doe je bij de gratie van anderen die zich inzetten. 319 00:19:36,440 --> 00:19:39,440 En die hebben vandaag ook de staatssecretaris geïnformeerd. 320 00:19:39,520 --> 00:19:42,600 Die zijn altijd betrokken geweest en hebben in contact gestaan 321 00:19:42,680 --> 00:19:46,000 met iedereen die huurde of die wat had gekocht 322 00:19:46,080 --> 00:19:49,480 of die in een object van ons een bedrijf had gevestigd. 323 00:19:49,560 --> 00:19:52,640 Ja, het resultaat... Je zou kunnen zeggen: missie geslaagd. 324 00:19:52,720 --> 00:19:57,440 SONJA: In dat hele tenderproces moesten we natuurlijk onze visie presenteren. 325 00:19:57,520 --> 00:20:00,400 We hebben gezegd: we vinden het heel belangrijk 326 00:20:00,480 --> 00:20:03,920 om juist in het gedachtegoed van Johannes van den Bosch verder te gaan, 327 00:20:04,000 --> 00:20:07,360 maar ook om voor alle plannen die ooit bedacht zijn voor Veenhuizen 328 00:20:07,440 --> 00:20:11,880 de beste elementen eruit te halen en die mee te nemen. 329 00:20:11,960 --> 00:20:14,400 Arno Boon noemde het vanochtend in zijn toespraak ook al, 330 00:20:14,480 --> 00:20:17,920 dat we hier heel erg met het experiment aan de gang willen gaan. 331 00:20:18,000 --> 00:20:21,680 Het eerste experiment hebben we eigenlijk al gehad, dat was het consortium. 332 00:20:21,760 --> 00:20:26,120 Dat drie erfgoedorganisaties zich gingen inzetten 333 00:20:26,200 --> 00:20:29,080 om iets te verwerven dat Veenhuizen heette. 334 00:20:29,160 --> 00:20:33,040 Aan de voorkant van zo'n traject denk je: hoe moet dat? 335 00:20:33,120 --> 00:20:35,280 En komen we... Redden we dat? 336 00:20:35,360 --> 00:20:39,640 Want het is in de erfgoedsector best wel uniek om dat met andere partijen te doen. 337 00:20:39,720 --> 00:20:44,360 Maar uiteindelijk kun je toch succesvol zijn als je erin blijft geloven 338 00:20:44,440 --> 00:20:48,040 en dat is hier denk ik heel erg gelukt, dus de eerste stap is gezet. 339 00:20:48,120 --> 00:20:51,040 En ja, ik ben heel hoopvol over de toekomst van Veenhuizen. 340 00:20:51,120 --> 00:20:54,080 P: Kun je je de eerste keer dat je hier kwam nog herinneren, in Veenhuizen? 341 00:20:54,160 --> 00:20:58,000 BEN: Ja, dat was volgens mij 2005. 342 00:20:58,080 --> 00:21:01,320 Dat was volgens mij voor een consultatieronde, zoals dat zo mooi heet. 343 00:21:01,400 --> 00:21:07,280 Dan nodigt het Rijk allerlei partijen uit om eens een dagje mee te denken. 344 00:21:07,360 --> 00:21:12,440 Je beloning bestaat dan uit een lunchpakketje en een paar koppen koffie. 345 00:21:12,520 --> 00:21:15,640 P: Wat dacht je toen je hier kwam? -Ja, wauw. 346 00:21:15,720 --> 00:21:19,920 Even heel plat: hier moeten we mee aan de gang. 347 00:21:20,000 --> 00:21:22,480 Nou, 16 jaar later is het zover. 348 00:21:28,320 --> 00:21:32,880 P: Als onderdeel van de verkoopprocedure, ook wel bekend als de tender, 349 00:21:32,960 --> 00:21:35,720 moesten alle gegadigden ook een plan schrijven 350 00:21:35,800 --> 00:21:38,880 met hun ideeën voor de toekomst van Veenhuizen. 351 00:21:38,960 --> 00:21:41,240 Dat deed ook het consortium de Nieuwe Rentmeester, 352 00:21:41,320 --> 00:21:43,160 maar, vertelt Arno... 353 00:21:43,240 --> 00:21:46,320 ARNO: We hebben dat plan niet kunnen maken met de mensen hier. 354 00:21:46,400 --> 00:21:48,000 Dus dat gaan we nu doen. 355 00:21:48,080 --> 00:21:54,880 Dus we hebben tegen de mensen hier gezegd, ondernemers, bewoners, gebruikers: 356 00:21:54,960 --> 00:21:56,920 Jongens, ja, we moesten een plan maken, 357 00:21:57,000 --> 00:21:59,840 maar het lijkt ons heel onverstandig als we dat plan hier neerleggen, 358 00:21:59,920 --> 00:22:04,240 want dan gaan jullie roepen: Ja, maar daar hebben we niet over mee kunnen praten. 359 00:22:04,320 --> 00:22:07,480 Dus we moeten even een stap terugdoen en dat proces opnieuw organiseren. 360 00:22:07,560 --> 00:22:10,480 Wij zitten er ook niet blanco in, wij hebben ook een idee ontwikkeld. 361 00:22:10,560 --> 00:22:13,880 Wij zeggen: Dit was een plek van experiment. 362 00:22:13,960 --> 00:22:18,800 Als we nou de komende 20, 30 jaar hebben, 363 00:22:18,880 --> 00:22:21,480 dan ga ik niet zeggen dat we pas over 30 jaar ergens zijn, 364 00:22:21,560 --> 00:22:26,480 maar dan willen we in de komende vijf tot tien jaar dit verder doorontwikkelen, 365 00:22:26,560 --> 00:22:36,760 waarbij voor ons dat idee van een plek voor experiment wel de ambitie verwoordt. 366 00:22:36,840 --> 00:22:42,440 We zijn niet de organisaties die op een winkel letten. 367 00:22:42,520 --> 00:22:45,600 Monumenten hebben betekenis vanuit het verleden. 368 00:22:45,680 --> 00:22:49,200 We moeten ook betekenis krijgen en houden naar de toekomst. 369 00:22:49,280 --> 00:22:53,360 Wij zijn de eigenaar, maar het is wel van ons allemaal. 370 00:22:59,320 --> 00:23:04,320 BEN: We hebben een voorlichtingsavond gehad met de Nieuwe Rentmeester, 371 00:23:04,400 --> 00:23:09,440 de nieuwe eigenaar van de gebouwen die overgenomen zijn. 372 00:23:09,520 --> 00:23:12,560 En men heeft op dit moment geen concrete plannen, 373 00:23:12,640 --> 00:23:16,480 omdat men heeft gezegd: We willen het wel mét jullie doen. 374 00:23:16,560 --> 00:23:20,360 We willen met jullie praten en niet over jullie praten. 375 00:23:20,440 --> 00:23:23,760 P: Heb je er een beetje vertrouwen in? -Eh, ja. 376 00:23:28,400 --> 00:23:32,200 P: We sluiten deze podcast af met een anekdote verteld door Ben. 377 00:23:32,640 --> 00:23:35,840 Want ook al is het Rijksvastgoedbedrijf geen eigenaar meer, 378 00:23:35,920 --> 00:23:41,080 Veenhuizen is en blijft een plek met een toekomst en een geschiedenis. 379 00:23:41,160 --> 00:23:44,560 Een plek met verhalen. 380 00:23:44,640 --> 00:23:49,480 BEN: Een gedetineerde in Nederland heeft het recht om te ontsnappen. 381 00:23:49,560 --> 00:23:52,960 Een gedetineerde wordt niet gestraft als hij ontsnapt. 382 00:23:53,040 --> 00:23:58,880 De dag dat hij uit het hek verdwijnt, is hij buiten, stopt zijn detentietijd 383 00:23:58,960 --> 00:24:02,000 en die gaat weer verder als hij weer door het hek naar binnen komt. 384 00:24:02,080 --> 00:24:05,920 En in het wetboek staat ook dat een gedetineerde niet gestraft wordt 385 00:24:06,000 --> 00:24:08,920 voor het feit dat hij ontsnapt. 386 00:24:09,000 --> 00:24:13,080 Een mooi verhaal is: een gedetineerde hier in Veenhuizen 387 00:24:13,160 --> 00:24:15,680 was aan het werk in een van de werkplaatsen. 388 00:24:15,760 --> 00:24:18,280 Daar was een vrachtauto aan het lossen. 389 00:24:18,360 --> 00:24:23,040 En in de bak waar normaal gesproken het reservewiel van die vrachtauto ligt, 390 00:24:23,120 --> 00:24:25,200 lag nu niks, dat had hij gezien. 391 00:24:25,280 --> 00:24:30,480 En hij heeft op een onbewaakt ogenblik in die bak kunnen kruipen. 392 00:24:30,560 --> 00:24:35,120 Ze misten hem al en waren al aan het rondbellen: Is hij bij jou? 393 00:24:35,200 --> 00:24:39,280 Nee, hij was nergens. Nou, dan zal hij wel in de vrachtauto hebben gezeten. 394 00:24:39,360 --> 00:24:43,480 Wat de bewaarders wel wisten, of de leiding bij justitie, 395 00:24:43,560 --> 00:24:45,440 maar de gedetineerde niet, 396 00:24:45,520 --> 00:24:50,080 was dat die auto rechtstreeks van Norgerhaven naar Esserheem zou rijden. 397 00:24:50,160 --> 00:24:52,240 Dus ze hebben Esserheem gebeld en gezegd: 398 00:24:52,320 --> 00:24:56,160 Zet de buitenpoort van de sluis open zodat die auto meteen naar binnen kan rijden. 399 00:24:56,240 --> 00:24:58,760 Ze hebben de auto doorzocht en ze hebben hem eruit gehaald. 400 00:24:58,840 --> 00:25:03,040 Dus hij is na ergens tussen de vijf en acht minuten, ja, wat is buiten... 401 00:25:03,120 --> 00:25:07,480 Hij is in de bak van die vrachtauto ontsnapt en meteen weer opgepakt. 402 00:25:07,560 --> 00:25:10,280 P: Van gevangenis naar gevangenis. -Ja. 403 00:25:10,360 --> 00:25:13,800 En hij is weer braaf met het boevenbusje teruggebracht naar Norgerhaven. 404 00:25:13,880 --> 00:25:17,520 LACHEND: Dus zo werkt dat bij justitie, ja! 405 00:25:20,680 --> 00:25:24,720 P: Je luisterde naar een podcastproductie van Klaenk, dat is Klaenk met ae, 406 00:25:24,800 --> 00:25:27,000 in opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf. 407 00:25:27,080 --> 00:25:31,360 Veel dank aan onze sprekers: Nico Smiet en Michiel von Bönninghausen 408 00:25:31,440 --> 00:25:33,400 van het Rijksvastgoedbedrijf, 409 00:25:33,480 --> 00:25:36,080 Sonja van der Meer van Stichting Het Drentse Landschap 410 00:25:36,160 --> 00:25:38,040 en Arno Boon van BOEi. 411 00:25:38,120 --> 00:25:41,280 En natuurlijk Ben Willems van het Gevangenismuseum. 412 00:25:41,360 --> 00:25:43,360 Dank voor het luisteren.