1 00:00:10,160 --> 00:00:11,280 JACCO WALLINGA: Ik ben Jacco Wallinga... 2 00:00:11,400 --> 00:00:12,720 modelleur bij het RIVM. 3 00:00:12,840 --> 00:00:15,040 Dat betekent dat ik berekeningen doe... 4 00:00:15,160 --> 00:00:18,520 aan de COVID-19 epidemie in Nederland. 5 00:00:18,640 --> 00:00:22,920 Dat wil zeggen dat we berekeningen doen aan het reproductiegetal. 6 00:00:23,040 --> 00:00:26,880 We maken prognoses hoeveel mensen op de intensive care terecht gaan komen. 7 00:00:27,000 --> 00:00:29,880 En we kijken naar de effectiviteit van bestrijding. 8 00:00:30,000 --> 00:00:32,040 De gegevens die we nodig hebben voor het reproductiegetal... 9 00:00:32,160 --> 00:00:36,280 zijn eigenlijk de meldingen van COVID-19 die bij GGD's binnenkomen. 10 00:00:36,400 --> 00:00:40,960 Die zijn hier in het blauw weergegeven. Op de horizontale as zie je de tijd... 11 00:00:42,200 --> 00:00:44,760 waarop de meldingen binnenkomen voor de blauwe streepjes. 12 00:00:44,880 --> 00:00:48,440 Op de verticale as zie je het aantal meldingen per dag. 13 00:00:48,560 --> 00:00:51,240 Voor de meest recente data zie je het weer aflopen. 14 00:00:51,360 --> 00:00:53,840 Dat is omdat de meldingen nog binnen moeten komen. 15 00:00:53,960 --> 00:00:56,840 Er zit wat rapportagevertraging in, daar corrigeren we voor... 16 00:00:56,960 --> 00:00:59,680 en dat zijn de grijze lijntjes die je hier ziet. 17 00:00:59,800 --> 00:01:02,640 Van de meeste gevallen weten we ook de eerste ziektedag. 18 00:01:02,760 --> 00:01:08,080 Op basis daarvan kunnen we ook het aantal gevallen dat gemeld wordt in Nederland... 19 00:01:08,200 --> 00:01:11,840 uitzetten naar eerste ziektedag. Dat is de groene lijn hier. 20 00:01:11,960 --> 00:01:14,720 Ook hier is de meest recente data nog onzeker. 21 00:01:14,840 --> 00:01:16,840 We weten niet precies hoeveel gevallen er gaan komen... 22 00:01:16,960 --> 00:01:19,080 met een eerste ziektedag, een dag geleden. 23 00:01:19,200 --> 00:01:22,160 Dus dat is weergegeven met de groene band. 24 00:01:22,760 --> 00:01:27,280 De data meer recent dan 23 oktober zijn hier nog onzeker. 25 00:01:27,840 --> 00:01:31,480 Om het reproductiegetal uit te rekenen, moeten we ook weten hoeveel tijd er zit... 26 00:01:31,600 --> 00:01:34,840 tussen de eerste ziektedag van iemand die op 16 oktober ziek wordt... 27 00:01:34,960 --> 00:01:37,720 en de eerste ziektedag van iemand die die gaat besmetten. 28 00:01:37,840 --> 00:01:41,240 Dat is ongeveer vier dagen dus we verwachten dat de meeste mensen... 29 00:01:41,360 --> 00:01:45,320 die besmet gaan worden op 20 oktober hun eerste ziektedag gaan krijgen. 30 00:01:45,440 --> 00:01:47,560 Dan kunnen we een reproductiegetal uitrekenen. 31 00:01:47,680 --> 00:01:51,880 Dat is ongeveer het aantal meldingen met een eerste ziektedag van 20 oktober... 32 00:01:52,000 --> 00:01:56,120 gedeeld door het aantal meldingen met een eerste ziektedag van 16 oktober. 33 00:01:58,240 --> 00:02:00,480 Het reproductiegetal komt er dan zo uit te zien. 34 00:02:00,600 --> 00:02:03,080 Hier weer de tijd. 35 00:02:03,200 --> 00:02:08,000 Het effectieve reproductiegetal is op de horizontale as uitgezet in het paars. 36 00:02:08,440 --> 00:02:13,800 En het lijntje geeft de waardes die wij betrouwbaar kunnen schatten... 37 00:02:13,920 --> 00:02:16,600 de paarse band is de onzekerheid daarin. 38 00:02:16,840 --> 00:02:21,480 Wat het R-getal letterlijk zegt, is het effectieve reproductiegetal... 39 00:02:21,600 --> 00:02:25,840 hoeveel besmettingen worden veroorzaakt door één geval. 40 00:02:25,960 --> 00:02:31,280 En op 16 oktober is dat bijvoorbeeld 1.11. 41 00:02:31,400 --> 00:02:35,440 Dat wilde zeggen dat honderd mensen die besmet zijn met COVID-19... 42 00:02:35,560 --> 00:02:40,720 dat die 111 nieuwe gevallen besmetten. 43 00:02:40,840 --> 00:02:44,040 Dat is heel handig om te weten. Omdat 111 meer is dan 100... 44 00:02:44,160 --> 00:02:47,400 betekent dat dat het aantal nog steeds toe gaat nemen. 45 00:02:47,880 --> 00:02:51,880 Wat we graag willen is dat zo'n R-getal 1 of lager is. 46 00:02:52,000 --> 00:02:57,000 Dat wil zeggen dat 100 mensen, 100 andere mensen of minder besmetten. 47 00:02:57,120 --> 00:02:59,440 Dan weten we dat het stabiel blijft of omlaag gaat. 48 00:03:00,160 --> 00:03:04,800 Als we kijken hoe effectief de maatregelen waar we over nadenken worden... 49 00:03:04,920 --> 00:03:06,240 dan beginnen we ook weer met gegevens. 50 00:03:06,360 --> 00:03:10,080 In dit geval met het aantal contacten dat gemaakt wordt... 51 00:03:10,200 --> 00:03:12,040 in de Nederlandse bevolking per dag. 52 00:03:12,680 --> 00:03:15,560 We hebben dat een paar jaar geleden in een studie uitgevraagd... 53 00:03:15,680 --> 00:03:17,720 dat komt nu heel goed van pas. 54 00:03:17,840 --> 00:03:20,480 We hebben willekeurige mensen in Nederland benaderd... 55 00:03:20,600 --> 00:03:26,080 en hen gevraagd naar hun leeftijd, en op een willekeurige dag... 56 00:03:27,200 --> 00:03:30,320 met hoeveel mensen maak je contact? Hou oud zijn die mensen? 57 00:03:30,440 --> 00:03:35,960 En waar is dat contact? Dat kan thuis zijn, op het werk, op school... 58 00:03:36,360 --> 00:03:40,000 tijdens transport, in de vrije tijd of ergens anders. 59 00:03:40,440 --> 00:03:44,000 En zo hebben wij een idee hoeveel mensen contact met anderen maken. 60 00:03:44,120 --> 00:03:50,000 Als we dan nadenken over maatregels zoals het advies dat mensen thuis werken... 61 00:03:50,120 --> 00:03:55,360 tenzij het niet anders kan, dan kunnen we deze getallen pakken en dan... 62 00:03:55,480 --> 00:03:59,560 uitrekenen hoe die contacten veranderen als mensen meer gaan thuis werken. 63 00:03:59,680 --> 00:04:02,120 Natuurlijk maken ze minder contacten op het werk, maar ze gaan dan meer... 64 00:04:02,240 --> 00:04:05,360 contacten thuis maken. Tegelijkertijd weten we ook dat... 65 00:04:05,480 --> 00:04:08,800 niet iedereen thuis kan werken en op basis daarvan maken wij... 66 00:04:08,920 --> 00:04:12,840 een nieuw patroon van contacten in Nederland en daarmee gaan we rekenen. 67 00:04:14,640 --> 00:04:18,880 Die contacten stoppen we in een model waarmee we de IC-opnames uitrekenen... 68 00:04:19,000 --> 00:04:23,440 de intensive care opnames, en dat model is een soort dagelijkse boekhouding... 69 00:04:23,560 --> 00:04:26,120 van het aantal mensen. Dat doen we per leeftijdsgroep. 70 00:04:26,240 --> 00:04:30,480 We houden bij welk aantal mensen vatbaar is, besmet is... 71 00:04:30,600 --> 00:04:33,560 welk aantal mensen de infectie heeft doorgemaakt. 72 00:04:34,040 --> 00:04:37,440 We hebben natuurlijk verdere informatie nodig, waaronder... 73 00:04:37,560 --> 00:04:42,320 de tijdsduur dat iemand besmettelijk is. En de tijdsduur... 74 00:04:42,440 --> 00:04:46,880 tussen het moment van besmet worden en eventuele opname op de intensive care. 75 00:04:47,920 --> 00:04:50,440 Per dag berekenen we dan hoeveel mensen blootgesteld worden... 76 00:04:50,560 --> 00:04:53,360 hoeveel mensen daarvan besmet raken en hoeveel mensen daarvan weer... 77 00:04:53,480 --> 00:04:55,320 uiteindelijk op de intensive care gaan komen. 78 00:04:55,440 --> 00:04:59,640 We rekenen ook uit wanneer ze dan op de intensive care terecht gaan komen. 79 00:04:59,760 --> 00:05:03,720 Dat berekende aantal vergelijken we met het waargenomen aantal. 80 00:05:03,840 --> 00:05:06,320 dat wordt gerapporteerd door de stichting NICE. 81 00:05:06,440 --> 00:05:08,440 Die houdt het allemaal keurig bij in Nederland. 82 00:05:09,000 --> 00:05:14,920 En dan fitten we dat model op die gegevens die stichting NICE rapporteert. 83 00:05:15,040 --> 00:05:18,640 We doen dat voor de situatie waarbij het maatregelenpakket dat op 28 september... 84 00:05:18,760 --> 00:05:22,960 was aangekondigd, het effect heeft dat wij op basis van die gegevens... 85 00:05:23,080 --> 00:05:26,400 kunnen terugschatten en het maatregelenpakket van 13 oktober... 86 00:05:26,520 --> 00:05:30,000 dat die het effect heeft wat wij verwachten op basis van die contactpatronen... 87 00:05:30,120 --> 00:05:31,080 die ik net liet zien. 88 00:05:31,880 --> 00:05:35,160 Als we dat model hebben gefit dan kunnen we ook andere situaties doorrekenen. 89 00:05:35,280 --> 00:05:39,280 We kunnen doorrekenen hoe de epidemie zou zijn verlopen... 90 00:05:39,400 --> 00:05:42,240 als die maatregelpakketten van 28 september en 13 oktober... 91 00:05:42,360 --> 00:05:46,720 helemaal niks hadden gedaan. Dat wordt een rode lijn in simulaties. 92 00:05:46,840 --> 00:05:49,880 En we kunnen uitrekenen wat er gebeurd zou zijn als het maatregelpakket... 93 00:05:50,000 --> 00:05:57,680 van 28 september wel enig effect had, maar die van 13 oktober helemaal niet. 94 00:05:57,800 --> 00:05:59,880 En het resultaat ziet er dan zo uit. 95 00:06:00,000 --> 00:06:04,560 Hier ziet u, op de horizontale as, de dag van IC-opname. 96 00:06:04,880 --> 00:06:09,200 Hier het aantal mensen dat op de intensive care terechtkomt op die dag. 97 00:06:10,000 --> 00:06:13,600 De waargenomen aantallen gerapporteerd door stichting NICE staan hier... 98 00:06:13,720 --> 00:06:16,200 als zwarte punten weergegeven. 99 00:06:16,880 --> 00:06:20,160 Ook dit is weer een voorbeeld van een advies dat wij uiteindelijk... 100 00:06:20,280 --> 00:06:22,840 op 2 november naar buiten brachten, gebaseerd op gegevens... 101 00:06:22,960 --> 00:06:25,280 die we 30 oktober hadden. 102 00:06:25,400 --> 00:06:28,120 Je ziet hier dat het meest recente datapunt... 103 00:06:28,120 --> 00:06:30,256 nog niet gecorrigeerd is voor rapportagevertraging. 104 00:06:30,360 --> 00:06:32,400 Dat komt uiteindelijk wat hoger te liggen. 105 00:06:32,520 --> 00:06:37,120 Op basis van die zwarte datapunten fitten wij dan die groene lijn voor het model. 106 00:06:37,240 --> 00:06:40,920 We kunnen dan een prognose maken, we trekken die lijn door volgens het model... 107 00:06:41,040 --> 00:06:44,080 zou dan het aantal IC-opnames per dag gaan dalen. 108 00:06:44,200 --> 00:06:46,840 Met een forse onzekerheidsband erbij. 109 00:06:46,960 --> 00:06:48,040 Dus dat is wat we dan verwachten. 110 00:06:48,160 --> 00:06:51,480 We kunnen ook uitrekenen wat er zou zijn gebeurd als... 111 00:06:51,600 --> 00:06:54,760 die maatregelen die op 13 oktober waren aangekondigd... 112 00:06:54,880 --> 00:06:56,840 helemaal geen effect zouden hebben gehad. 113 00:06:56,960 --> 00:07:01,880 Dan zouden we op die blauwe lijn zitten, dat is een soort worst case situatie. 114 00:07:02,000 --> 00:07:04,040 Met ook weer een flinke onzekerheid erbij. 115 00:07:04,160 --> 00:07:08,480 En we kunnen uitrekenen wat er gebeurd zou zijn als de maatregelpakketten... 116 00:07:08,600 --> 00:07:12,360 van 28 september en 13 oktober niks hadden gedaan. 117 00:07:12,480 --> 00:07:15,400 Dan zouden we op die rode lijn uitkomen. 118 00:07:15,520 --> 00:07:18,960 Wat we dan zien is dat die datapunten duidelijk onder de rode lijn liggen... 119 00:07:19,080 --> 00:07:24,720 dus we hebben bewijs dat die maatregelen van 28 september wel iets hebben gedaan. 120 00:07:24,840 --> 00:07:27,800 We zien dat de datapunten nog wel in de buurt liggen van die blauwe lijn... 121 00:07:27,920 --> 00:07:31,720 dus we kunnen nog niet helemaal met zekerheid zeggen dat die maatregelen... 122 00:07:31,840 --> 00:07:36,360 die 13 oktober zijn aangekondigd dat die precies zo effectief zijn als wij... 123 00:07:36,480 --> 00:07:37,880 hadden gedacht. 124 00:07:38,000 --> 00:07:40,480 Maar de datapunten liggen ook nog steeds heel dichtbij de groene lijn. 125 00:07:40,600 --> 00:07:44,320 Dus het is allemaal nog heel consistent met de verwachting die wij destijds hadden... 126 00:07:44,440 --> 00:07:46,400 dat die maatregelen echt effectief gaan worden. 127 00:07:46,520 --> 00:07:49,600 En op basis hiervan kunnen wij dus zeggen hoe effectief... 128 00:07:49,720 --> 00:07:53,600 maatregelen die we nemen zijn en kunnen we prognoses maken... 129 00:07:53,720 --> 00:07:56,560 hoe de epidemie verder gaat verlopen in Nederland. 130 00:08:02,160 --> 00:08:06,000 De berekeningen die we maken doen we in eerste instantie voor onszelf... 131 00:08:06,120 --> 00:08:09,480 om alle informatie die we binnen krijgen te analyseren, te duiden... 132 00:08:09,600 --> 00:08:13,560 en te kijken of de bestrijding in Nederland goed gaat, wat er nog anders kan. 133 00:08:13,680 --> 00:08:17,120 We geven het bijna tegelijkertijd door aan het Outbreak Management Team. 134 00:08:17,240 --> 00:08:21,600 Daarbij kijken ook andere mensen mee en die geven dan advies aan de regering... 135 00:08:21,720 --> 00:08:27,640 wat er qua bestrijding anders kan of wat er nog meer kan gebeuren. 136 00:08:27,760 --> 00:08:31,120 Uiteindelijk gaat het ook naar het kabinet... 137 00:08:31,240 --> 00:08:32,880 en wordt het gepresenteerd aan de Tweede Kamer. 138 00:08:33,000 --> 00:08:36,560 Uiteindelijk kan het kabinet op basis van die informatie ook besluiten... 139 00:08:36,680 --> 00:08:39,840 of er ook echt iets gaat veranderen aan de bestrijding... 140 00:08:39,960 --> 00:08:42,360 en wat voor andere maatregelen er nog worden afgekondigd... 141 00:08:42,480 --> 00:08:45,120 of welke maatregelen versoepeld kunnen worden. 142 00:08:50,360 --> 00:08:55,200 We krijgen steeds nieuwe gegevens binnen en we halen ze zelf actief op. 143 00:08:55,320 --> 00:08:57,800 Bijvoorbeeld informatie over het aantal contacten. 144 00:08:57,920 --> 00:09:00,760 Eens in de drie maanden doen we een nieuwe contactenstudie... 145 00:09:00,880 --> 00:09:03,960 om te kijken hoeveel contacten mensen maken met alle maatregelen. 146 00:09:04,080 --> 00:09:09,520 Op basis daarvan kunnen we kijken of de matrix met alle contacten... 147 00:09:09,640 --> 00:09:15,360 die we tussen leeftijden veronderstellen of dat nog klopt met de echte situatie. 148 00:09:15,480 --> 00:09:18,480 We leren natuurlijk ook van wat er is gebeurd tijdens de eerste golf. 149 00:09:18,600 --> 00:09:22,680 Op basis daarvan hebben we een idee hoe effectief maatregelen zijn... 150 00:09:22,800 --> 00:09:27,320 hoe effectief ze zouden kunnen zijn en op basis daarvan maken we ook weer... 151 00:09:27,440 --> 00:09:30,000 nauwkeurigere voorspellingen voor de tweede golf... 152 00:09:30,120 --> 00:09:33,520 hoe effectief maatregelen kunnen zijn en welke bijvoorbeeld... 153 00:09:33,640 --> 00:09:36,080 niet meer genomen hoeven te worden omdat ze niet zo effectief zijn. 154 00:09:36,200 --> 00:09:41,280 Ik hoop dat u deze uitleg van hoe wij hier bij het RIVM met modellen... 155 00:09:41,400 --> 00:09:43,640 iets zeggen over hoe effectief de maatregelen zijn... 156 00:09:43,760 --> 00:09:46,760 en wat er nog meer kan gebeuren tijdens de epidemie.