1 00:00:02,640 --> 00:00:06,080 VOICE-OVER: Dit is Tjisse van der Heide. Hij is onderzoeker bij het NIOZ 2 00:00:06,240 --> 00:00:09,680 ...en hoogleraar kustecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. 3 00:00:09,840 --> 00:00:11,440 Tjisse, waar kijken we naar? 4 00:00:11,600 --> 00:00:14,000 TJISSE VAN DER HEIDE: We kijken hier naar een zandvanger. 5 00:00:14,160 --> 00:00:17,280 Die heeft een grote vin, zoals je kunt zien, en daarmee richt hij zich op de wind. 6 00:00:17,440 --> 00:00:19,440 We zijn hier bezig met een experiment... 7 00:00:19,600 --> 00:00:22,320 ...waarbij we willen weten hoe die duintjes zich vormen. 8 00:00:22,480 --> 00:00:25,320 Nou ja, duinen, daar heb je eigenlijk twee voorwaarden voor nodig. 9 00:00:25,480 --> 00:00:28,960 Je hebt iets nodig dat zand vangt en het stuivende zand heb je nodig. 10 00:00:29,120 --> 00:00:32,160 Dus ja, dan moet je dus wel weten hoeveel stuivend zand je hebt. 11 00:00:32,320 --> 00:00:35,640 En ja, wat die dus doet, hij heeft allerlei kleine buisjes zitten... 12 00:00:35,800 --> 00:00:39,680 ...en het zand dat stuift, dat kan dus in die buisjes stuiven... 13 00:00:39,840 --> 00:00:41,920 ...en door deze met regelmaat te legen... 14 00:00:42,080 --> 00:00:45,480 ...weten we dus precies hoeveel stuivend zand er dus langskomt over de tijd. 15 00:00:46,200 --> 00:00:49,240 VOICE-OVER: Waar gaat het onderzoek Ruimte voor Zand eigenlijk over? 16 00:00:49,400 --> 00:00:51,880 TJISSE: We staan hier eigenlijk bij een vrij breed stuk kust. 17 00:00:52,040 --> 00:00:55,000 We hebben hier een witduin en daarachter een enorm groot stuk grijsduin. 18 00:00:55,160 --> 00:00:58,400 Eigenlijk is dat voor de Nederlandse situatie zo langzamerhand best uniek... 19 00:00:58,560 --> 00:01:00,920 ...omdat op veel plaatsen is die kust veel versmald... 20 00:01:01,080 --> 00:01:04,560 ...doordat we daar hebben gebouwd en aan de andere kant komt de zee omhoog... 21 00:01:04,720 --> 00:01:07,080 ...en daardoor komt dat kustlandschap dat daartussen ligt... 22 00:01:07,240 --> 00:01:08,760 ...steeds meer in de beknelling. 23 00:01:08,920 --> 00:01:12,160 En binnen Ruimte voor Zand houden we ons eigenlijk bezig met twee vragen. 24 00:01:12,320 --> 00:01:15,520 Aan de ene kant willen we beter begrijpen van: hoe breed moet zo'n kust zijn... 25 00:01:15,680 --> 00:01:17,840 ...om voldoende ruimte te kunnen blijven bieden... 26 00:01:18,000 --> 00:01:20,040 ...aan de planten en dieren die daar voorkomen? 27 00:01:20,200 --> 00:01:22,240 Dus hoeveel ruimte is er nodig voor die habitats? 28 00:01:22,400 --> 00:01:25,440 En ten tweede willen we begrijpen hoe we meer ruimte kunnen geven... 29 00:01:25,600 --> 00:01:27,560 ...aan de natuurlijke dynamiek van de kust... 30 00:01:27,720 --> 00:01:31,560 ...dus de natuurlijke afbraak- en aangroeiprocessen die daar plaatsvinden. 31 00:01:32,040 --> 00:01:34,960 VOICE-OVER: En voor dat onderzoek gebruiken jullie de zandvanger dus? 32 00:01:35,120 --> 00:01:36,400 Wat gebruiken jullie nog meer? 33 00:01:36,560 --> 00:01:40,040 TJISSE: Na stormen bezoeken we duinen en kijken we hoeveel de afslag is geweest... 34 00:01:40,200 --> 00:01:43,440 ...waar de afslag is geweest om te begrijpen van: nou, wat doet dat nou precies... 35 00:01:43,600 --> 00:01:46,600 ...en wat voor gevolgen heeft dat voor die soorten die daar voorkomen... 36 00:01:46,760 --> 00:01:48,920 ...welke nieuwe soorten krijg je daarna terug? 37 00:01:49,080 --> 00:01:52,440 En we combineren dat ook nog weer met satellietfoto's en met hoogtekaarten... 38 00:01:52,600 --> 00:01:55,920 ...en dergelijke om daar juist meer grip op te krijgen, op die grotere schaal. 39 00:01:57,000 --> 00:01:59,720 VOICE-OVER: Welke verschillende habitats zijn er in de duinen? 40 00:01:59,880 --> 00:02:02,920 TJISSE: Als je bij de zee begint, dan begint het natuurlijk bij het strand. 41 00:02:03,080 --> 00:02:06,080 En als je dan richting het land loopt, kom je de embryonale duinen tegen... 42 00:02:06,240 --> 00:02:09,080 ...dat zijn de jongste duintjes, die gaan over in de witte duinen... 43 00:02:09,240 --> 00:02:12,440 ...dat zijn de allerhoogste duinen, noemt men ook wel de zeereep... 44 00:02:12,600 --> 00:02:15,680 ...en achter die witte duinen, daar kom je de grijze duinen tegen. 45 00:02:15,840 --> 00:02:19,400 En die kun je eigenlijk weer onderverdelen in een aantal subhabitats, waaronder... 46 00:02:19,560 --> 00:02:23,320 ...graslandachtige vegetatie, heide als je wat verder naar achteren gaat... 47 00:02:23,480 --> 00:02:26,000 ...en uiteindelijk gaat dat zelfs helemaal over in duinbos. 48 00:02:26,160 --> 00:02:29,360 Vroeger was het zo, toen we het duin niet beheerden, dan groeien de duinen aan... 49 00:02:29,520 --> 00:02:32,680 ...maar dan komt er wel eens een forse storm, die slaat dan een hele duin weg... 50 00:02:32,840 --> 00:02:35,920 ...dan komt dat water, dat spoelt de duinen in en dat ruimt dan hele stukken... 51 00:02:36,080 --> 00:02:38,360 ...van die duinen op en dan moet het opnieuw beginnen. 52 00:02:38,520 --> 00:02:42,840 Door dat proces van opbouw en afbraak krijg je een soort verschuivend mozaïek... 53 00:02:43,000 --> 00:02:45,960 ...van allerlei verschillende leefgemeenschappen, van habitats... 54 00:02:46,120 --> 00:02:48,320 ...waar allerlei verschillende soorten voorkomen. 55 00:02:48,480 --> 00:02:51,480 En juist die aangroei, maar ook die afbraak, dat samenspel daartussen... 56 00:02:51,640 --> 00:02:53,840 ...dat zorgt er juist voor dat al die soorten samen... 57 00:02:54,000 --> 00:02:56,040 ...in zo'n schuivend mozaïek kunnen voorkomen. 58 00:02:56,200 --> 00:02:59,360 Op het moment dat je dat proces stopt, ja, dan zet de successie... 59 00:02:59,520 --> 00:03:02,200 ...de opeenvolging van soorten, die zet zich gewoon door... 60 00:03:02,360 --> 00:03:05,760 ...zonder dat dat weer wordt gereset door de zee of door overstuiving. 61 00:03:05,920 --> 00:03:07,760 En als je dan helemaal niks zou doen... 62 00:03:07,920 --> 00:03:11,720 ...dan zou het hele grijze duinlandschap uiteindelijk veranderen in een duinbos. 63 00:03:11,880 --> 00:03:13,600 Dan hou je maar één soort habitat over... 64 00:03:13,760 --> 00:03:16,080 ...en daarmee gaat de biodiversiteit erg naar beneden. 65 00:03:16,240 --> 00:03:19,360 Je hebt er zo nu en dan gewoon een overstroming of een overstuiving nodig... 66 00:03:19,520 --> 00:03:22,640 ...om dat proces weer opnieuw te laten starten zodat ook die soorten... 67 00:03:22,800 --> 00:03:25,440 ...van dat vroege stadium, om die daar weer te kunnen laten groeien. 68 00:03:25,600 --> 00:03:28,240 Want anders zouden die op de lange termijn allemaal verdwijnen. 69 00:03:30,000 --> 00:03:32,160 VOICE-OVER: Welke maatregelen nemen we nu al... 70 00:03:32,320 --> 00:03:34,160 ...om die dynamiek meer ruimte te geven? 71 00:03:34,320 --> 00:03:36,440 TJISSE: Een van de maatregelen die we nu al nemen... 72 00:03:36,600 --> 00:03:39,640 ...is bijvoorbeeld het aanbrengen van zogenaamde kerven in de duinen. 73 00:03:39,800 --> 00:03:42,800 Het is bijvoorbeeld voor grijsduinen belangrijk om tot zekere mate... 74 00:03:42,960 --> 00:03:46,160 ...ook gevoed te worden door vers zand en dan krijg je dus ook overstuiving... 75 00:03:46,320 --> 00:03:49,720 ...en krijg je natuurlijke dynamiek, dus ook die begraving krijgt dan meer ruimte. 76 00:03:49,880 --> 00:03:51,800 Andere maatregelen waaraan je kunt denken... 77 00:03:51,960 --> 00:03:54,200 ...zijn stuifkuilen die in de duinen worden gemaakt. 78 00:03:54,360 --> 00:03:57,480 Dan wordt de vegetatie verwijderd en dan kan dat zand ook weer gaan stuiven. 79 00:03:57,640 --> 00:04:00,960 Maar ook de zandsuppletie zelf die we dus aan de vooroever doen... 80 00:04:01,120 --> 00:04:03,880 ...is ook al een stuk natuurlijker dan wat we vroeger deden... 81 00:04:04,040 --> 00:04:06,840 ...toen we echt met bulldozers het zand het strand op reden... 82 00:04:07,000 --> 00:04:09,600 ...en daar meteen het gras zo veel mogelijk aanplantten... 83 00:04:09,760 --> 00:04:11,960 ...om al dat zand meteen op die plek vast te leggen. 84 00:04:12,120 --> 00:04:14,520 Een laatste interessante maatregel is begrazing. 85 00:04:14,680 --> 00:04:18,440 Als je het landschap begraast, dan gaan die grote grazers zoals koeien of schapen... 86 00:04:18,600 --> 00:04:21,960 ...die gaan met name voor kleine boompjes, die vinden ze lekker, die eten ze op. 87 00:04:22,120 --> 00:04:25,480 En daardoor voorkom je dat bos zich vormt of dat grote struiken zich vormen... 88 00:04:25,640 --> 00:04:27,640 ...en daardoor hou je de successie ook tegen... 89 00:04:27,800 --> 00:04:30,280 ...en verjong je, met die grazers verjong je het landschap. 90 00:04:31,600 --> 00:04:34,040 VOICE-OVER: Als we de duinen gewoon hun gang laten gaan... 91 00:04:34,200 --> 00:04:35,800 ...wordt het dan niet gevaarlijk? 92 00:04:35,960 --> 00:04:38,560 TJISSE: Op sommige plekken zal het vast te gevaarlijk zijn... 93 00:04:38,720 --> 00:04:42,120 ...om zomaar die duinen de ruimte te geven om kapot te gaan... 94 00:04:42,280 --> 00:04:45,360 ...maar je kunt je wel voorstellen op plekken waar de kust heel breed is... 95 00:04:45,520 --> 00:04:48,800 ...dat je best zou kunnen zeggen van: Daar geven we die kust iets meer de ruimte. 96 00:04:48,960 --> 00:04:52,240 Of andere plekken waar je zou kunnen zeggen: Door slim zand te suppleren... 97 00:04:52,400 --> 00:04:54,320 ...op een andere manier, zoals we het nu doen... 98 00:04:54,480 --> 00:04:57,720 ...misschien met grotere hoeveelheden in één keer, kun je dat eenmalig doen... 99 00:04:57,880 --> 00:05:00,280 ...en kun je daarna de kust langdurig z'n gang laten gaan. 100 00:05:00,440 --> 00:05:03,720 Op die manier zou je meer ruimte kunnen bieden voor die natuurlijke processen. 101 00:05:03,880 --> 00:05:06,240 Mijn gedroomde uitkomst is dat we goed begrijpen... 102 00:05:06,400 --> 00:05:09,720 ...hoe breed zo'n landschap zou moeten zijn om voldoende ruimte te bieden... 103 00:05:09,880 --> 00:05:12,920 ...aan al die planten en diersoorten die daar van nature voorkomen... 104 00:05:13,080 --> 00:05:15,960 ...en dat we daaruit kunnen afleiden waar voor dat soort breedtes... 105 00:05:16,120 --> 00:05:18,840 ...nog kansen liggen in Nederland en waar dat niet meer kan. 106 00:05:19,000 --> 00:05:21,960 En dat we daarnaast beter begrijpen hoe we die natuurlijke dynamiek... 107 00:05:22,120 --> 00:05:25,120 ...in dat kustlandschap terugkrijgen en dus ook ruimte kunnen bieden... 108 00:05:25,280 --> 00:05:28,920 ...voor een natuurlijke handhaving van de soorten die in dat landschap thuishoren. 109 00:05:29,080 --> 00:05:34,440 RUSTIGE MUZIEK DIE WEGEBT