1 00:00:00,090 --> 00:00:04,079 Mevrouw de voorzitter, beste aanwezigen. 2 00:00:05,309 --> 00:00:09,210 Met genoegen bieden wij u hierbij ons eindverslag aan, 3 00:00:09,659 --> 00:00:14,359 evenals het coalitieakkoord zoals dat is goedgekeurd 4 00:00:14,460 --> 00:00:19,500 door de fracties van VVD, D66, CDA en ChristenUnie. 5 00:00:20,489 --> 00:00:27,299 Dit is een belangrijk moment, want ons land heeft dringend behoefte 6 00:00:27,719 --> 00:00:29,719 aan een missionair kabinet. 7 00:00:30,989 --> 00:00:35,720 Wij zullen u vanmiddag niet vermoeien met een uitgebreide toelichting, 8 00:00:35,819 --> 00:00:40,259 maar enkele opmerkingen willen wij u niet onthouden. 9 00:00:41,040 --> 00:00:46,010 Om te beginnen over de lange duur, want met de langste kabinetsformatie 10 00:00:46,110 --> 00:00:50,360 ooit is immers het geduld van de samenleving 11 00:00:50,459 --> 00:00:53,520 en de politiek danig op de proef gesteld. 12 00:00:54,720 --> 00:00:58,169 Zoals voorganger Mariëtte Hamer eerder al zei: 13 00:00:58,799 --> 00:01:03,299 Hoe verklaarbaar alle redenen voor de lange duur ook zijn, 14 00:01:03,599 --> 00:01:08,150 opgeteld leidt het tot een situatie die het vertrouwen 15 00:01:08,250 --> 00:01:10,860 in de politiek niet heeft vergroot. 16 00:01:12,000 --> 00:01:15,319 Vooral de aanloop tot de inhoudelijke onderhandelingen 17 00:01:15,419 --> 00:01:17,580 was buitensporig lang. 18 00:01:18,900 --> 00:01:25,739 Als het stof straks is neergedaald vraagt dat om een stevige evaluatie, 19 00:01:26,459 --> 00:01:32,250 want de vorige formatie in 2017 kende ook al een recordlengte. 20 00:01:33,300 --> 00:01:37,919 Dan spreek je in de Nederlandse politiek al snel over een gewoonte. 21 00:01:39,120 --> 00:01:42,690 En zoals het spreekwoord luidt, de oude gewoontes 22 00:01:42,809 --> 00:01:46,500 legt men moeilijker af dan een slechte rok. 23 00:01:47,309 --> 00:01:53,690 Alle reden dus voor een politieke oefening in zelfreflectie op vijf oktober 24 00:01:53,790 --> 00:01:56,660 zijn Wouter Koolmees en ik door de Kamer gevraagd 25 00:01:56,760 --> 00:01:59,599 de onderhandelingen voor een meerderheidscoalitie 26 00:01:59,699 --> 00:02:06,300 van VVD, D66, CDA en ChristenUnie als formateurs te begeleiden. 27 00:02:07,349 --> 00:02:12,660 Dat was uiteraard een eervolle maar zeker geen eenvoudige opdracht. 28 00:02:14,009 --> 00:02:18,470 Ten eerste is het geen boude bewering dat de verhoudingen 29 00:02:18,570 --> 00:02:24,809 in de Nederlandse politiek nogal waren, en in veel opzichten zijn, verscherpt. 30 00:02:25,979 --> 00:02:28,669 De turbulentie uit de beginfase van de formatie 31 00:02:28,770 --> 00:02:33,330 had lange slagschaduwen geworpen over het vervolg. 32 00:02:34,529 --> 00:02:39,409 Ten tweede liepen de visies en opvattingen van de vier partijen 33 00:02:39,509 --> 00:02:45,110 op tal van terreinen nogal uiteen en onderhandelingen 34 00:02:45,210 --> 00:02:49,759 tussen vier partijen zijn ook altijd moeilijker dan die 35 00:02:49,860 --> 00:02:52,710 tussen twee of drie partijen. 36 00:02:53,369 --> 00:02:57,509 En tenslotte lagen er grote en ingewikkelde problemen op tafel 37 00:02:58,619 --> 00:03:03,149 en daar liep door corona-pandemie dan nog dwars doorheen. 38 00:03:05,279 --> 00:03:09,029 De vier partijen hebben al deze hordes genomen, 39 00:03:10,020 --> 00:03:13,320 en ik durf te zeggen in goed onderling vertrouwen 40 00:03:13,830 --> 00:03:16,649 en met begrip voor elkaars positie. 41 00:03:17,639 --> 00:03:20,720 Na die lange maanden die eraan voorafgingen 42 00:03:20,820 --> 00:03:24,899 heb je natuurlijk altijd de wens dat het snel klaar is. 43 00:03:26,009 --> 00:03:29,639 Dan is negen weken in de beleving nogal lang, 44 00:03:30,300 --> 00:03:33,169 maar afgezet tegen het voortraject wil ik daar 45 00:03:33,270 --> 00:03:35,940 vandaag niet ontevreden over zijn. 46 00:03:37,470 --> 00:03:41,789 Het coalitieakkoord is wat korter dan in 2017. 47 00:03:43,110 --> 00:03:47,910 Zoals ik eerder heb gezegd, was de opzet om de nadruk te leggen 48 00:03:48,029 --> 00:03:51,029 op het waarom en op het wat. 49 00:03:52,080 --> 00:03:56,339 Soms bleken er echter meer afspraken nodig. 50 00:03:57,449 --> 00:04:01,500 Op sommige terreinen is dus ook het hoe al uitgewerkt. 51 00:04:02,669 --> 00:04:07,949 Er is besloten geen apart alomvattend regeerprogramma op te stellen. 52 00:04:08,850 --> 00:04:11,639 Een aantal onderwerpen zoals stikstof, 53 00:04:12,509 --> 00:04:19,410 klimaat, arbeidsmarkt en onderwijs vragen nog wel om nadere invulling. 54 00:04:20,579 --> 00:04:23,660 De nieuwe bewindspersonen zullen het coalitieakkoord 55 00:04:23,760 --> 00:04:26,269 dan ook verder uitwerken in beleidsprogramma's 56 00:04:26,369 --> 00:04:28,369 voor hun eigen domein. 57 00:04:29,429 --> 00:04:33,179 Zij zullen hierover ook apart overleg voeren met de kamer 58 00:04:34,140 --> 00:04:39,299 en dat is ook het moment om goed te kijken naar de uitvoerbaarheid van plannen. 59 00:04:40,290 --> 00:04:47,130 Het kan per beleidsonderwerp verschillen wanneer dat beleidsprogramma gereed is. 60 00:04:48,299 --> 00:04:51,089 En graag geef ik nu het woord aan Wouter Koolmees 61 00:04:51,720 --> 00:04:57,029 met wie ik de afgelopen tijd buitengewoon goed heb samengewerkt. 62 00:04:57,450 --> 00:05:00,329 Hij heeft een bewonderenswaardig groot geduld 63 00:05:00,809 --> 00:05:06,089 en weet altijd weer bruggen te bouwen, zelfs waar de rivieren woest kolken. 64 00:05:06,510 --> 00:05:11,730 Ik zeg dat ook tegen de achtergrond dat ik de afgelopen maanden 65 00:05:12,149 --> 00:05:17,910 natuurlijk ook niet altijd beschikbaar was vanwege 66 00:05:18,899 --> 00:05:21,959 functie elders in Limburg. 67 00:05:23,130 --> 00:05:27,809 Wouter? Dank, Johan, en dat gevoel is geheel wederzijds. 68 00:05:28,260 --> 00:05:31,040 Ik heb het heel plezierig gevonden om met jou samen te werken. 69 00:05:31,140 --> 00:05:35,239 Een eer en genoegen om samen te werken met de vliegende keeper van Nederland, 70 00:05:35,339 --> 00:05:36,739 van bestuurlijk Nederland. 71 00:05:36,839 --> 00:05:38,630 Dus dank daarvoor. 72 00:05:38,730 --> 00:05:41,809 Mevrouw de voorzitter, beste aanwezigen, het is goed 73 00:05:41,910 --> 00:05:43,910 dat er een coalitieakkoord ligt. 74 00:05:44,549 --> 00:05:47,029 En uit dit akkoord spreekt de ambitie voor het aanpakken 75 00:05:47,130 --> 00:05:49,070 van een aantal grote vraagstukken. 76 00:05:49,170 --> 00:05:51,720 Dan gaat het over de woningmarkt, over het klimaatvraagstuk, 77 00:05:52,140 --> 00:05:54,329 over de stikstofproblematiek, over het onderwijs 78 00:05:54,720 --> 00:05:56,910 en de nationale en internationale veiligheid. 79 00:05:57,720 --> 00:06:01,739 Dat zijn ook thema's die ons de komende 10 à 20 jaar zullen bezighouden 80 00:06:02,609 --> 00:06:05,660 en de fractievoorzitters zullen straks de inhoud van het akkoord 81 00:06:05,760 --> 00:06:07,760 direct aan uw toelichten. 82 00:06:08,429 --> 00:06:11,209 Juist deze grote thema's vragen om realisme 83 00:06:11,309 --> 00:06:15,149 voor haalbaarheid en uitvoerbaarheid en dat is toch de les die we mogen trekken 84 00:06:15,420 --> 00:06:17,149 uit de afgelopen jaren. 85 00:06:17,250 --> 00:06:19,190 Want aandacht voor haalbaarheid en uitvoerbaarheid 86 00:06:19,290 --> 00:06:22,739 is cruciaal voor de effecten van beleid op de levens van mensen 87 00:06:23,339 --> 00:06:25,339 en daarmee ook voor het vertrouwen in de politiek. 88 00:06:25,829 --> 00:06:28,829 Dat was ook een terugkerend thema aan de onderhandelingstafel. 89 00:06:30,149 --> 00:06:34,440 Realisme dus, en niet alles kan in deze kabinetsperiode. 90 00:06:35,429 --> 00:06:37,399 Door de krappe arbeidsmarkt is het bijvoorbeeld niet mogelijk 91 00:06:37,500 --> 00:06:39,529 om op heel korte termijn veel mensen vrij te maken 92 00:06:39,630 --> 00:06:42,480 voor bijvoorbeeld het onderwijs of de woningbouw of de zorg. 93 00:06:43,350 --> 00:06:45,390 Sommige plannen zullen ook tijd nodig hebben, 94 00:06:45,510 --> 00:06:47,510 juist vanwege de uitvoering. 95 00:06:49,049 --> 00:06:52,309 De vier partijen beseffen heel duidelijk dat ze een gezamenlijke opdracht hebben, 96 00:06:52,410 --> 00:06:54,410 die niet alleen beperkt is dat de coalitie. 97 00:06:55,290 --> 00:06:58,639 Er is de overtuiging dat samenwerking nodig is over de volle breedte 98 00:06:58,739 --> 00:07:00,739 van het parlement. 99 00:07:00,929 --> 00:07:04,009 Juist omdat de aanpak van veel problemen meer tijd vraagt 100 00:07:04,109 --> 00:07:07,019 dan alleen de komende kabinetsperiode, is het van belang 101 00:07:07,140 --> 00:07:09,149 dat het hele parlement daarbij betrokken is. 102 00:07:10,170 --> 00:07:13,070 Met alternatieve voorstellen, met kritiek en met overleg 103 00:07:13,170 --> 00:07:15,779 over en steun voor de kabinetsplannen. 104 00:07:17,010 --> 00:07:20,369 Dat geeft ook meer ruimte voor debat, voor dualisme 105 00:07:20,519 --> 00:07:22,579 en ook voor meer invloed van de oppositiepartijen 106 00:07:22,679 --> 00:07:24,679 op het te voeren beleid. 107 00:07:24,869 --> 00:07:26,750 En daarmee willen de vier partijen ook bijdragen 108 00:07:26,850 --> 00:07:30,889 aan de breedlevende wens in het parlement voor een politieke en bestuurlijke cultuur 109 00:07:30,989 --> 00:07:35,579 waarin controle, scherp debat, maar ook samenwerking worden verbeterd. 110 00:07:36,750 --> 00:07:40,399 En ja, het zal gewenning vragen van coalitie en oppositie 111 00:07:40,500 --> 00:07:42,500 omdat nieuwe evenwicht te vinden. 112 00:07:43,019 --> 00:07:45,350 Maar het is de moeite waard en het nieuwe coalitieakkoord 113 00:07:45,450 --> 00:07:47,450 geeft daar ook een aanzet voor. 114 00:07:47,820 --> 00:07:50,809 Zoals Johan Remkes net zei zijn er een aantal belangrijke onderwerpen 115 00:07:50,910 --> 00:07:53,239 uit het coalitieakkoord die nog concreet door de bewindslieden 116 00:07:53,339 --> 00:07:55,339 van een nieuwe ploeg uitgewerkt moeten worden. 117 00:07:55,890 --> 00:07:59,339 Dat geeft ook de gelegenheid aan de Kamer om mee te praten over deze voorstellen. 118 00:08:00,029 --> 00:08:02,389 Het ligt dan ook voor de hand om deze uitgewerkte plannen 119 00:08:02,489 --> 00:08:04,679 bij bijvoorbeeld de voorjaarsnota te betrekken 120 00:08:05,010 --> 00:08:07,920 en dan ook door het CPB en PBL te laten doorrekenen. 121 00:08:09,179 --> 00:08:11,299 Verder is er in het coalitieakkoord aandacht voor de omgang 122 00:08:11,399 --> 00:08:13,669 van de overheid met burgers tijdens ontmoetingen 123 00:08:13,769 --> 00:08:16,489 met de ouders van de toeslagenaffaire en de gedupeerden 124 00:08:16,589 --> 00:08:19,079 van de aardbevingen in Groningen is dit nadrukkelijk aan de orde geweest. 125 00:08:20,070 --> 00:08:22,070 Het versterken van de democratische rechtsorde is ook een wens 126 00:08:22,170 --> 00:08:24,540 van veel fracties in een eerdere fase van de kabinetsformatie. 127 00:08:25,709 --> 00:08:27,709 Voorzitter, ik rond af. 128 00:08:28,410 --> 00:08:30,529 Herman Tjeenk Willink sprak bij de afronding van zijn opdracht 129 00:08:30,630 --> 00:08:32,690 in het voorjaar de wens uit dat het uiteindelijk gaat 130 00:08:32,789 --> 00:08:35,250 om de maatschappelijke problemen die opgelost moeten worden. 131 00:08:36,030 --> 00:08:38,099 En met dit akkoord kunnen we daarmee aan de slag. 132 00:08:38,429 --> 00:08:40,280 Mevrouw de voorzitter, het is mij een eer en genoegen, 133 00:08:40,380 --> 00:08:42,050 gemachtigd door de vier fractievoorzitters, 134 00:08:42,150 --> 00:08:44,400 om het eindverslag en het coalitieakkoord aan te bieden. 135 00:08:45,929 --> 00:08:46,679 Kom je erbij staan, Johan?