1 00:00:01,680 --> 00:00:03,200 GESPREKSLEIDER: Goedenavond. 2 00:00:04,280 --> 00:00:05,320 Welkom. 3 00:00:05,480 --> 00:00:12,200 Welkom allemaal bij de toelichting van de informateur op zijn werkzaamheden. 4 00:00:12,360 --> 00:00:18,240 Hij zal dat zo meteen toelichten en daarna is er ruimte voor een aantal vragen. 5 00:00:18,400 --> 00:00:21,760 Ik geef graag het woord aan Herman Tjeenk Willink, de informateur. 6 00:00:23,080 --> 00:00:24,160 Dank je wel. 7 00:00:25,360 --> 00:00:27,680 Goedenavond, u heeft al een lange dag achter u 8 00:00:27,840 --> 00:00:32,200 met de verkiezingen van de voorzitter. 9 00:00:33,040 --> 00:00:39,240 U kent de opdracht en ik geef daar graag een korte toelichting op. 10 00:00:39,880 --> 00:00:42,200 Het bestaat uit twee delen. 11 00:00:42,360 --> 00:00:48,160 Het ene deel is op welke wijze de vorming van het kabinet kan plaatsvinden. 12 00:00:48,320 --> 00:00:53,960 En volgens mij is dat deel van de opdracht niet los te zien van de breedgedragen wens, 13 00:00:54,120 --> 00:00:57,520 ook vandaag weer in de debatten naar voren gebracht, 14 00:00:57,680 --> 00:01:02,880 naar een andere bestuursstijl met meer dualisme en macht en tegenmacht. 15 00:01:03,680 --> 00:01:07,200 En dat vereist een andersoortig regeerakkoord, 16 00:01:07,360 --> 00:01:09,800 waarin niet alles dichtgetimmerd is. 17 00:01:10,600 --> 00:01:15,160 Het kan niet zo zijn dat je het regeerakkoord op oude wijze doet, 18 00:01:15,320 --> 00:01:20,680 om vervolgens te zeggen: Nu gaan we meer dualisme prediken. 19 00:01:20,840 --> 00:01:25,440 Laat staan in praktijk brengen, want dat lukt dan niet meer. 20 00:01:26,120 --> 00:01:32,680 Want een dichtgetimmerd regeerakkoord blokkeert het politieke debat, 21 00:01:32,840 --> 00:01:39,000 zet de oppositie inhoudelijk buitenspel en hindert de tegenmacht. 22 00:01:39,160 --> 00:01:43,560 En de vraag is dus: hoe bereik je zo'n andersoortig regeerakkoord? 23 00:01:43,720 --> 00:01:48,360 Want regeerakkoorden zijn tot nu toe niet voor niets altijd zo uitgebreid geweest, 24 00:01:48,520 --> 00:01:50,080 ondanks het feit dat iedereen zei: 25 00:01:50,240 --> 00:01:55,880 Het moet eigenlijk kort en minder dik en minder regels. 26 00:01:56,040 --> 00:02:00,920 En alle oorzaken die leiden tot een dik regeerakkoord, zijn allemaal aanwezig: 27 00:02:01,080 --> 00:02:03,600 fragmentatie, meerdere partijen 28 00:02:03,760 --> 00:02:09,840 en, ja, je moet een zekere stabiliteit hebben. 29 00:02:10,640 --> 00:02:14,120 Die zijn dus allemaal aanwezig en niettemin zeggen we, 30 00:02:14,280 --> 00:02:19,920 want de wens is een andere bestuursstijl en meer dualisme: Er moet iets anders. 31 00:02:20,640 --> 00:02:23,440 En de vraag is dus: hoe bereik je dat? 32 00:02:24,400 --> 00:02:30,840 Nu heb ik in het debat met de Tweede Kamer op 13 juni 2017, is al even geleden, 33 00:02:31,000 --> 00:02:36,160 erop gewezen dat de nadruk in de onderhandelingen op regelen 34 00:02:36,320 --> 00:02:38,280 betekent: weinig aandacht voor de vraag 35 00:02:38,440 --> 00:02:43,600 of partijen het wel eens zijn over dezelfde problemen, hebben. 36 00:02:43,760 --> 00:02:46,360 En dat ook in het debat over alternatieve ideeën 37 00:02:46,520 --> 00:02:50,320 om de gemeenschappelijke problemen op te lossen, dan achterwege blijft. 38 00:02:50,480 --> 00:02:55,200 Het beslaat als het ware de vraag: zijn er problemen, zijn we het daarover eens? 39 00:02:55,360 --> 00:02:58,960 En de vraag: wat zijn de alternatieve mogelijkheden, oplossingen, 40 00:02:59,120 --> 00:03:04,120 slaat men over en gaat direct aan het onderhandelen over regelingen. 41 00:03:05,680 --> 00:03:12,400 En de vraag was toen, 13 juni 2017, 42 00:03:12,560 --> 00:03:16,880 als we nu eens de volgorde zouden omdraaien, 43 00:03:17,040 --> 00:03:21,720 problemen en hun oorzaak eerst, vervolgens de mogelijke alternatieve oplossingen 44 00:03:21,880 --> 00:03:25,080 en pas daarna de noodzakelijke regelingen. 45 00:03:25,640 --> 00:03:29,640 Want dat zou het regeerakkoord kunnen beperken. 46 00:03:30,840 --> 00:03:34,440 En op die gedachte kwam toen geen respons, 47 00:03:34,600 --> 00:03:38,920 maar ze is naar mijn oordeel nu opnieuw aan de orde. 48 00:03:39,080 --> 00:03:41,320 Dat als toelichting op het eerste deel. 49 00:03:41,480 --> 00:03:44,000 Het tweede deel van de opdracht is te onderzoeken 50 00:03:44,160 --> 00:03:46,800 of en zo ja, onder welke voorwaarden er voldoende vertrouwen 51 00:03:46,960 --> 00:03:49,000 tussen partijen bestaat, of weer kan ontstaan, 52 00:03:49,160 --> 00:03:52,640 om een breedgedragen weg uit de ontstane impasse te vinden. 53 00:03:53,240 --> 00:03:57,800 Daarvoor is nodig te weten wat aan dat vertrouwen nu in de weg staat 54 00:03:57,960 --> 00:04:01,040 en welke mogelijkheden er na het oordeel van partijen zijn 55 00:04:01,200 --> 00:04:04,480 om die hindernissen weg te nemen. 56 00:04:05,000 --> 00:04:10,600 Daar is dus echt sprake van, ja, pure informatie. 57 00:04:10,760 --> 00:04:14,520 Euh... Wat het woord ook al zei. 58 00:04:14,680 --> 00:04:18,240 Het komt dus aan, in eerste instantie, op informeren. 59 00:04:18,800 --> 00:04:23,960 En dat betekent dat keuzes van de vraag: wie met wie, 60 00:04:24,120 --> 00:04:28,040 of onderhandelingen over beleidsonderwerpen 61 00:04:28,200 --> 00:04:30,320 nu nog niet aan de orde zijn. 62 00:04:31,320 --> 00:04:37,680 Het gaat in de opdracht over de verkenning van het hoe en het proces 63 00:04:37,840 --> 00:04:43,560 en de voorwaarden waaronder dat proces met kans op succes kan worden gestart. 64 00:04:44,240 --> 00:04:47,520 Het is niet meer, maar ook niet minder. 65 00:04:48,680 --> 00:04:53,680 Nu kunnen we lang bezig zijn met de problemen hier in Den Haag, 66 00:04:53,840 --> 00:04:55,400 maar waar het uiteindelijk om gaat, 67 00:04:55,560 --> 00:04:58,760 zijn de maatschappelijke problemen die opgelost moeten worden. 68 00:04:58,920 --> 00:05:02,480 En op dit moment maken mensen zich zorgen, nu, 69 00:05:02,640 --> 00:05:08,160 over wanneer ze de eerste prik krijgen en jongeren voelen zich klemgezet. 70 00:05:09,000 --> 00:05:10,720 Dat is vandaag de dag. 71 00:05:10,880 --> 00:05:14,400 Ondernemers maken zich zorgen over het fundament onder hun bedrijf 72 00:05:14,560 --> 00:05:17,600 en over de voortzetting of de afbouw van de steun. 73 00:05:17,760 --> 00:05:21,920 Wat gebeurt ermee? Wat gebeurt daarmee in de komende maanden? 74 00:05:22,880 --> 00:05:27,280 En dan zijn er nog de grote problemen die op langere termijn spelen 75 00:05:27,440 --> 00:05:30,000 en waarvan de oplossing breedgedragen moet worden. 76 00:05:31,080 --> 00:05:35,840 Vertrouwen in de overheid van burgers is afhankelijk van de zekerheid 77 00:05:36,000 --> 00:05:37,960 die de overheid burgers kan bieden. 78 00:05:38,560 --> 00:05:41,760 Zekerheid dat de overheid doet wat ze zegt en zegt wat ze doet. 79 00:05:42,720 --> 00:05:47,840 En de formatie moet in dienst van dat vertrouwen staan, 80 00:05:48,000 --> 00:05:53,240 omdat je anders dat andere vertrouwen gewoon ook niet nodig hebt, tussen partijen. 81 00:05:53,400 --> 00:05:58,000 En dat is ook, volgens mij, het belang van publieke verantwoording afleggen 82 00:05:58,160 --> 00:06:04,880 voor het formatieproces, niet na de hele formatie, maar na elke fase. 83 00:06:05,040 --> 00:06:07,680 En de openbaarmaking van de gespreksverslagen, 84 00:06:07,840 --> 00:06:10,000 waarover de motie-Eerdmans-Wilders spreekt, 85 00:06:10,160 --> 00:06:14,120 staat volgens mij ten dienste van die verantwoording. 86 00:06:15,440 --> 00:06:18,680 In deze fase van informatie zal ik morgen en overmorgen beginnen 87 00:06:18,840 --> 00:06:23,720 met gesprekken met alle fractievoorzitters, en dit keer van klein naar groot. 88 00:06:24,440 --> 00:06:29,000 Niet alleen omdat democratie inhoudt rekening houden met minderheden, 89 00:06:29,160 --> 00:06:33,880 maar ook omdat de voor het eerst gekozen Kamerleden de frisse blik hebben 90 00:06:34,040 --> 00:06:38,080 die nodig is om de andere bestuursstijl te ontwikkelen. 91 00:06:38,240 --> 00:06:39,920 Dit ter verklaring. 92 00:06:40,080 --> 00:06:45,960 Dus ik begin morgen met mevrouw Simons. Nee... Ja. 93 00:06:46,120 --> 00:06:48,000 GESPREKSLEIDER: Mevrouw Simons. 94 00:06:48,160 --> 00:06:51,480 Dus die zal morgen om 9 uur hier zijn.